Adım adım dünyevilikten uzaklaştıran bir cami

İstanbul’un sayısız nimetlerinden biri de yolda herhangi bir yerde yürürken veya herhangi bir ulaşım aracında iken bir Hoca ile karşılaşabilmek durumudur. Benim de başıma bu tür hoş tevafuklar fazlaca geliyor. Bir gece Zeytinburnu’nda kitap tahlili için evinde toplandığımız hocamızın çeşitli nimetlerle mücehhez sofrasında midemizi, sonrasında da aklımızı, tefekkürümüzü canlandırdık. Ardından arkadaşlarımızla müsaade isteyip gece 11’de Marmaray’a binmek için Kazlıçeşme durağına geldik. Bir de baktık ki arkamızda Prof. Dr. Hüsrev Subaşı ve Prof. Dr. Mahmut Kaya.

Başımda İran’dan almış olduğum kalpağı gören Hüsrev Hoca heyecanla “merhaba gençler” dedi, selam verdi bizlere. Sık sık bizi gözetlerken biz de bir yandan konuşmak için bahane kolluyorduk. Ve Marmaray'da karşılarına oturduk. İsimlerimizi, okullarımızı sorduktan sonra takmış olduğum kalpakla başlayan muhabbet Kabe toprağı aziz Üsküdar’da devam etti. Hüsrev hocaya Yeni Valide Camii restorasyonu hakkında ne düşündüğünü sordum. “Mihrimah Camiirestorasyonuna nisbeten daha güzel” dedi. Sonrasındaki sorum ise caminin manasına mana katan çok değerli hat levhalarıyla alakalı idi. Bu tablolardan en mühimi olan Sultan 3. Ahmed’in hattatı olduğu “Cennet annelerin ayakları altındadır” hadis-i şerifinin yazılı olduğu tablonun halen camiye asılmadığını söyledim. “Camiler restorasyona girdiklerinde içlerindeki hat levhaları da restorasyona tabi tutulurlar, o tablo da restoreye verilmiştir ama koskoca cami bittiği halde tablonun restorasyonunun bitmemesine imkan yok” dedi. Buradan ilhamla bu yazıya niyetlendim.

Merhale merhale dünyevilikten uzaklaştıran mimari

Yeni Valide Camii, bir diğer ismiyle Rabia Gülnuş Emetullah Sultan Camii. Biliyorum valide sultanın ismi neden bu kadar uzundur diye bir soru geçiyor aklınızdan. Şöyle ki 1646 senesinde Girit’in fethinde saraya getirilmek için 10 cariye alınıyor. Tabi daha bunlar 6-7 yaşlarındalar. Bu 10 kişiden dördüncü olarak saraya kaydı yapılana Rabia ismi veriliyor. Gayrimüslimlerin çocukları olan bu cariyeler müslüman olur ve sarayda dini eğitime tâbi tutulurlar. Bu vesileyle de Emetullah ismi yani Allah’ın kulu ismi veriliyor. Gülnuş ismi ise yüzünün güzelliğinden dolayı bu cariyeye verilen bir isimdir. Girit’ten getirilen bu cariye Sultan 4. Mehmed’i kendine şiirler yazdıracak derecede âşık ediyor ve Sultan 2. Mustafa’nın da annesi olarak valide sultanlık makamına erişiyor. Ancak asıl mesud devrini ikinci oğlu Ahmed’in tahta çıkmasıyla yaşıyor.

Sultan 3. Ahmed, annesi adına bu camiyi 1711 tarihinde yaptırmış. Mimarı konusundaki bilgiler net değildir. Cami Üsküdar’ın merkez noktasında, gürültüden kendini uzak tutan, merhale merhale bu dünyevilikten uzaklaştıran mimarisiyle abidevi bir şaheserdir. Önce dış avluya girer, ağaçlarla, mezar taşlarıyla veya muhteşem kuş camileri ile karşılaşırsınız. (Kuş camii mi olurmuş demeyin. Evvela Yeni Valide Camii’ne gelin ve kuşlar için yapılan minareli sarayı bir görün.)

Hazirenin bulunduğu kapıdan girerseniz hazire duvarının köşesinde kırılmış ve yere atılmış güneş saatini görmeniz mümkün.

3. Ahmed devrinin en güzel eseri

Çeşme ve sebilin bulunduğu kapıdan girildiğinde karşınıza çok güzel bir hünkar kasrı çıkacak, solunuzda ise Gülnuş Emetullah Sultan’ın açık türbesi. Bu külliyenin hayranı olan Tanpınar,Beş Şehir isimli kitabına türbe için başka söze hacet bırakmayan şu cümleleri yazıyor: “Emetullah Sultan'ın türbesinde insan devir denen şeyi çok iyi anlıyor. Ne XV., ne de XVI. asırlarda böyle bir türbe yapılamazdı. Bu hissîlik, ölüme sindirilen bu kadınlık ancak geleneklerin çözülmeye başladığı bir zamanda olabilirdi. Emetullah Sultan, mimarînin ve zevkin bir fantazisi ile bugün mezardan ziyade, etrafındaki yumuşak çimeni ve mevsim çiçekleri ile bir gelin yatağında, eşsiz bir zifaf odasında yatıyor.”

Balaban tarafındaki kapıdan dış avluya girdiğinizde ise altından geçtiğiniz kemerin üzerinde sıbyan mektebini göreceksiniz. Hemen sağınızda Üsküdar’da çıkabilecek yangınların söndürülmesi için yapılmış olan yangın havuzu var. Şimdi ise hanımlar için abdesthane olarak kullanılmakta.

Dış avluyu dolaştıktan sonra nice inceliklerle dolu şadırvanının da bulunduğu iç avlusuna girerek dünyadan sıyrılın. Kuşların su içmeleri için şadırvanın dört köşesine yapılan küçük mermer yalaklara dokunup hissedebilmeyi unutmayın.

Ahmet Hamdi Tanpınar bu camii için “3. Ahmed devrinin en güzel eseri odur” der. Lale devri ki nice şaheserlerin mevcude getirildiği çok velud bir devir…

Devamı için: http://www.dunyabizim.com/Manset/22627/adim-adim-dunyevilikten-uzaklastiran-bir-cami.html