Cemil Meriç'in Afrin şiiri

İtiraf edelim, Afrin adını çoğumuz daha yeni öğrendi. Çok yakın zamana kadar Türkiye’nin kahir ekseriyeti, bu şehrin adını hiç duymamıştı. Daha düne kadar ismini bilmediğimiz ve yabancı olduğumuz bir coğrafyada şimdi orada kıyamet kopuyor!...

Yıllarca ülkeye hâkim olan “Lozan hafızalılar”, daha düne kadar değil yüksek sesimizi, fısıltımızı bile duyan coğrafyaya yabancılaştırdılar bizi. Otlaklar ortadan bölündü ama bunu anlamayan hayvanlar, Lozan sınırını ihlal ettiler. Tavuklar karıştı birbirine… Ama Türkiye’nin neredeyse tamamı, bu fısıltı mesafesindeki coğrafyadan habersiz yaşadılar.

Bu coğrafyadan haberdar olanlar da vardı. Yıllarca bu coğrafyalar için mürekkep akıtan insanlar vardı ama onlar “entelektüel küfür” olan faşistlikle itham edilmişler, Turancılık ve Türkçülükle suçlanmışlardır. Oysa bu ilginin ideolojik ve etnik yönü hiç yoktu; sadece daha düne kadar beraber ve bütün olunan coğrafyanın insanî ıstırabıydı dile getirilen.

Özellikle Afrin’i dile getiren bir entelektüel daha vardı: Cemil Meriç!... 12 Aralık 1916 tarihinde Afrin’e kuş uçuşu 38 km mesafedeki Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde doğan Cemil Meriç, İlk ve Ortaokulu memleketinde, lise ve üniversiteyi İstanbul’da okuduktan sonra, Hatay’a döndü ve bir süre memleketinde görev yaptı. 1940’ta tekrar İstanbul’a geldi.

Cemil Meriç, Reyhanlı’da bulunduğu zamanlarda, yakın coğrafya olan Afrin ile ilgili bir şiir yazmış.

Türkiye Dil ve Edebiyat derneğinin yayımladığı Dil ve Edebiyat Dergisinin Şubat 2018 (110. Sayı) sayısında neşredilen şiir, 23 yaşındaki bir gencin, yaşadığı coğrafyaya ilgisini göstermesi bakımından önemlidir.

Cemil Meriç, Afrin şiirinde, şehre adını şehre veren Afrin suyundan söz ediyor. Afrin-Reyhanlı arasında akan bu su, kışın rüzgârları tehdit eder, kıyıları, dalgaların darbesiyle inler ve titreyerek hücumundan kaçar; sahilin kahrını şiddetlendirirmiş.

Afrin suyu coşup taştığı zaman felaketlere yol açıp yolu üzerindeki evleri sürükler, binlerce evi yıkıp, Amik ovasını, halka mezar yaparmış. Sonra göklere yükselip yıldızlarla öpüşse, o gökyüzünün mağrur sultanı olan güneşi tokatlasa da tabiat o coşup şahlanan başına bir gem takarmış.

Ve şiirin sanki bugünleri anlatan kısımlarına gelir söz:  “Yine bir gün ufkunda gam şimşekleri çakar. “ İşte tam da bugünlerdir gam şimşeklerinin çaktığı günler. Afrin suyunun aktığı coğrafya bugün ABD emperyalizminin hedefi haline gelmiş ve ufuklarında şimşekler gibi toplar ve füzeler patlamaktadır.

Kumları nakış nakış işleyen, sahil ile oyunlar oynayan Afrin suyu, gün gelir uslu, sessiz küçük ve çekingen bir su olur. Şayet coşkunluğu devam ederse, çabuk yorulacak olan Afrin suyu, yazın azalır ve coşkusunu kaybeder.

Kışın rüzgârları tehdîd ederdin

Sevâhil darbe-i mevcinle inlerdi

Kaçardı irtiâşla savletinden

Ve gâhi kahrını teşdîd ederdin

Sürüklerdin reh-i azminde evler

Yıksan bin hanumanı bugün

Amik halkına yeni bir mezar eşsen

Ve göklere yücelip, yıldızlarla öpüşsen

Tokatlasan o mağrur, haşin güneş sultanı

Yine bir gün tabiat o şahlanan başına

Yenilmez kudretinden kırılmaz bir gem takar

Yine bir gün ufkunda gam şimşekleri çakar

Bir uyuşukluk çöker dalgalanan başına

Kumları fistolayan, sahili oyalayan

Uslu, sessiz, küçük çekingen bir su olursun,

Böyle şahlanma Afrin, çarçabuk yorulursun

Yaz, tembellik aşılar damarlarına aman!

Görüldüğü gibi Cemil Meriç, Reyhanlı civarını ve Amik ovasını sulayan Afrin suyunda, 23 yaşının duygusallığını görmektedir. Cemil Meriç, sanki bir komşu ilçeden söz eder gibidir. O coğrafyayı peynir gibi doğrayan Lozan’a inat, kamu vicdanında o topraklar bir bütündü; Cemil Meriç bu bütünlüğün farkında olan biriydi.

Bursa, İstanbul, Balkanlar ve Edirne’den çok daha önce Türk coğrafyası olan bu bölge, Lozan hafızalılar tarafından unutturulsa da “İstikamet neresi?” sorusuna “Kızılelma!” diyen Mehmetçiğin hafızasından silinmemiştir. Şimdi yapılan Cemil Meriç’in suyunda yüzdüğü ve kendi parçası gibi anlattığı Afrin’in özgürleştirilmesidir. İnşallah Afrin kısa zamanda özgürleşir ve Cemil Meriç’in de ruhu şad olur.

Enpolitik.com