24 Temmuz 1923 günü, Lozan antlaşması heyetler huzurunda son defa tartışıldı ve heyetler metni imzaladılar. Ülkelerin hükumetleri ve meclisleri takip eden aylarda konuyu ülkeler adına resmen kabul ettiler. Türkiye de Ağustos ayında kabul etmiştir. Diğer ülkelerin hükumetleri veya parlamentoları Eylül 1923’te, yani Türkiye’den sonra kabul etmiştir. Buraya bir nokta koyalım; bu önemli.
Noktayı koyduktan sonra Türkiye’nin Lozan macerasına kısaca bir göz atalım ve Lozan’ın aldığı canı gündeme getirelim.
Lozan Antlaşması ile ilgili teknik teferruatı internetten okursunuz. Onlarla kafanızı şişirmeyeyim ve 1923 yılının Şubat ayına geleyim.
İsmet Paşa, Lozan’dan sonuç alamayınca ülkeye dönmüş ve İngilizlerin tavrını Mustafa Kemal Paşa’ya anlatmıştır. O güne kadar Misak-ı Millici olan Mustafa Kemal, “Misak-ı Millî, muayyen bir hudut değildir…” ifadesini kullandığı konuşmasını yaparak Misak-ı Millî’den vaz geçmiştir. Kıyamet işte bu andan itibaren kopmaya başlamıştır. Çünkü Meclis’te Trabzon mebusu Ali Şükrü Bey ve Erzurum Mebusu Hüseyin Avni Bey’in etrafında birleşen bir grup mebus, başta Irak sınırı olmak üzere Misak-ı Millî’den vaz geçmenin Türkiye için yol açacağı felakete dikkat çekmişler ve özellikle Musul-Kerkük’ten vaz geçip sınırı bugünkü sınır olarak kabul etmenin, ileride Türkiye’nin başına çok büyük belalar açacağını açıkça söylemişlerdir. (Dedikleri de olmuştur. Sınırın öbür tarafı PKK çöplüğüdür.) Bu tartışmalar esnasında Meclis’te gergin anlar yaşanmıştır. Bu anları, Birinci Meclis’te zabıt kâtibi olan Mahir İz, Yılların İzi adlı kitabında anlatır. (1975, s. 89-94) En yoğun tartışma 27 Mart 1923 günü yaşanır ve o akşam Ali Şükrü Bey öldürülür. Cesedi Çankaya’nın arka sırtlarındaki Mühye kötünde bulunur. Meclis, Ali Şükrü Beyin katledilmesi bahane edilerek kendini fesih kararı alır/aldırılır. 1 Nisan günü meclis bu kararı alır ve 15 Nisan günü meclis dağılır.(İkinci Meclis koridorunda 9 Şubat günü Deli Halit Paşa sırtından vurulup 14 Şubat günü öldüğü halde, Meclis fesh edilmemiştir. Çünkü Lozan meselesi hallolmuştur.)
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.