Son dönem mimar ve restoratörlerinin isim yapmışlarından Sedat Çetintaş, ‘Türklerde Su, Çeşme, Sebil’ başlıklı uzun makalesine şöyle bir cümleyle başlıyor: “Mimarînin medeniyet tarihinde ve cemiyet hayatında kesin bir ifadesi vardır.”
Bu oldukça net ve göründüğünden daha uzun anlam saklayan bir cümle aslında. Sonra bu kelimeleri biraz açıyor Çetintaş ve uzaktan minarelerini gördüğümüz bir şehirde İslam’ın varlığını, göreceğimiz kiliselerle de Hıristiyanlığın varlığını anlayacağımızı söylüyor. Bu biraz ortadan bir örnek ama ilk cümledeki “kesin bir ifade” kısmına daha mufassal bir dikkatle takılmışımdır ben: Bu kesin ifade nedir?
Kesin ifade kuşkusuz ki belli bir şey değildir ama ifadenin bir kesinliği muhakkak vardır. İstanbul’u plazalar ve alışveriş merkezleriyle donattığımızda bu kesin bir ifade anlamına gelir; kubbeler ve saçakların baskın olduğu manzaranın geldiği anlama gelmeyen kesinlikte bir ifade. Çeşmeler de bu manzaraya, şimdi veremedikleri türden bir ifadeyi kazandıran birer İstanbul yapıcılarıydılar. Uzun zamandan beri birçok diğer başlıktaki tarihî eser gibi, yerlerini alan yeni birtakım unsurlar dolayısıyla baskın ve hatta görünür değiller. Dahası, yok ediliyorlar.
Osmanlı bunca çeşmeyi niye yapmıştır?
Sedat Çetintaş, suyu ve su şırıltısını çok seven milletimizin temizlik hassasiyetine dair Dördüncü Murat zamanına ait bir evraktan yola çıkıp Suriçi, Eyüp, Galata ve Üsküdarmıntıkalarındaki çeşme sayısını -dile kolay- 10390 olarak naklediyor. Bunların 4 bin kadarını vüzera ve ulema tarafından yaptırılmış, geri kalanını da umumî ve hususî çeşmeler olarak zikrediyor. Şehrin nüfusu ve cami sayısının nerdeyse birkaç kişiye bir tane düşecek bollukta oluşunu mübalağa eden söylemi dikkate alıp caminin yetersizlik sebebiyle değil, başka bir şey dolayısıyla yapıldığını hatırlatan o meşhur tespitten mülhem, bir zeyl olması için sorabiliriz: Osmanlı bunca çeşmeyi niye yapmıştır?
Devamı için: http://www.dunyabizim.com/gezi-mekan/25390/istanbuldaki-ecdat-yadigari-10-bin-cesmeye-ne-yaptik
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.