Muhammed Enes Kala: Oruç Ağacı

Tutma ve tutulma kelimelerinin esrarına tutunarak ilerlemeyi tercih etmek, bir bakıma yolda olmaya işaret eder. Yolu kat etmekse kendinde olmaya ve kendini bilmeye… Ancak kişinin kendiliğini keşfedebileceği içe dönüş ve bakış imkânı da her zaman ele geçmez. Hayatın olabildiğince bayağı ve çoğu zaman destursuz hızı ile beraberinde getirdiği hazzı, insanı öncelikle kendisinden koparan fırtınaları yaşama davet etmektedir.

Örtünmek ve korunmak sadece bedeni örten elbiselerle olmaz, anlamı yitiren insan da çırılçıplak ve savunmasız kalabilir. Kendisini bilmeyen, tanımayan ve taşıyamayan insan, anlamdan el etek çekmeye başlar. Manayı bir kez kaybeden kişi de yaşam meşgalelerinin sivri, keskin dişlileri arasında ufalanmaya, buz gibi dünyada yapayalnız kafeslenmiş ve sonunu bekleyen bir kurban olmaya doğru yol almaya başlar. Tutulan ve tutan oruç, bu anlamda kişiyi tutar. İnsanı zinde, taze, ayakta ve anlamda tutar, zira o, insana bir an için durup nefes alma, kana kana kendisini seyreyleme imkânını ve kendisine güvenenin güvencinde yaşama azmi vermeyi ister aslında.

            Herkes beslendiği yeri önemser ve göstermek ister. Metafizik ile fiziğin en esrarlı terkibi olan insan da iki ucu telif etme konumundaki canlıdır. Emir âlemi ve halk âlemi, numen saha ile fenomen saha arasında olması gereken telif ve kıvamı gösterebilen yegane varlık bu anlamda insandır. Fizikî sahada eyleme ve söyleme imkânına sahip olan kişi, metafizik sahada inanma ve umut etme olanağını tecrübe eder. Şu var ki ne inanma ve umut etme, söyleme ve eylemeden tecrit edilebilir ne de eylem ve söylem, inanç ve umuttan soyutlanabilir.

            Bu bütünlük o kadar kat’îdir ki, mevcudata baştan sona hâkim olan tevhid buraya da hâkimdir. Zira varlık, tevhid ilkesi mucibince kaim ve daimdir. Dolayısıyla aynı bütünlüğü mikro âlem olan insan varlığında da keşfetmek kabildir. Fizik/halk ve metafizik/emir âleminin esrarlı ve anlamlı telifine gidebilen bir varlık olarak insan da kendi özünde varlık bütünlüğünü barındırır. Zira ancak idrak, vicdan ve his yetileriyle beraber beşeriyet insaniyete inkılap ettirebilir. Telifi ve kıvamı da beşer değil insan olan yakalayabilir. O halde beşerlikten insanlığa doğru olan anlam yolculuğu fizik ve metafizik dengesini kurmayı, bu da insanın varlık bütünlüğünü oluşturan yetileri aynı anda işlevsel kılmayı gerektirir. 

            Tuttuğunu tutan, ikram edene lütufta bulunan, incitmeyeni incelten oruç da belki insana bu vesileyle kendini tanıtacak, kişiye, varlığını yeniden her daim taze şekillerde keşfettirecektir. Bununla birlikte oruç, insana kıvam ve telife vardıracak yetilerinin tevhid ekseninde işlevsel kılmaya sevk edecek zenginlikleri sunabilir. Oruçla, his vicdana, vicdan idrake yol bulabilir ve kişiyi kendisiyle, yekdiğeriyle, âlemlerle ve Rabbiyle buluşturabilen bir seyrüsefer başlayabilir.

            Sıradan günlük yaşam pratiklerinde yetilerinin moment noktaları kayan, yavaş yavaş kendisinden, yekdiğerinden, çevresinden ve yaratıcısından uzaklaşmaya başlayan insan kaygan zeminde ilahi bir müdahale eşliğinde tutulmaya muhtaçtır. Oruç, belki de en çok bu ihtiyaca binaen her zaman aynı vakitte insanı tutmak ve ona kendisini açmak için taptaze gelir. İnsana kendisini hatırlatmak, bildirmek, buldurmaktır onun amacı. İnsan, kocaman bir varlıktır ancak bu büyüklüğünü bazen idrak edemeyecek kadar da küçük ve zavallı olabilir. O halde kendisini bulmalı, bilmeli, tanımalı ve tevhidin mevcudat sahasında tezahürü olan kozmik düzendeki kendi doldurması gereken yeri doldurmayı başarabilmelidir. Bunun için başlangıç noktası da kendisidir, zira Vücûd ve mevcut aslında onda gizlidir, tevhid ona saklanmıştır ve mana onunla kaimdir.

            Böylesi bir nazar, bizi, orucun en aşağı seviyesinin açlık ve susuzluk olduğunu görmeye götürür. Burası oruç ağacının köküdür ve insanın beşer tarafının orucudur. Ama insan beşerden fazladır, olmalıdır. Bu merhale başarıyla geçilmeyi bekler, aksi halde maksut buraya indirgenecektir. Dahasını isteyen insan için bir üst merhale kapısı ona davette bulunur ve onun icabetini bekler, kişi artık eylem ve söylemine oruç tutturabilmeyi keşfeder. Eylem ve söylem, doğruyu, iyiyi ve güzeli hedeflemeli ve yakalamalıdır. İnsan bu merhalenin de son olmadığını eylem ve söylemi istinat edebileceği zeminin farkını fark edince idrak eder. O halde yeni bir kapı daha açılmalı ve onu daha yukarılara davet edebilmelidir. İdrakin, düşüncenin ve inancın da orucu olmalıdır. İnançtan, umuttan ve düşünceden daha başka insanın özgürlüğünü doyasıya yaşadığı bir yer olabilir mi hiç?! İşte bu merhale insanı kozmik düzenle birleştiren, bütünleştiren ve hemhal kıldıran yere tekabül eder.

Kalbi, zikir ve fikirle meşgul olan insan, çirkini, yanlışı ve kötüyü söyler ve eyler mi? Kötüyü, yanlışı ve çirkini söylemeyen, eylemeyen insan sükûtuyla ne susar ne de acıkır, zira artık o midesiyle değil aklı ve kalbiyle beslenmeyi öğrenmiştir. Sükûtunda sükûna erişilen şairin ilhamına tutunarak ifade edelim: Artık oruç da ona acıkmaya ve susamaya başlar, yeni takvim yılında yine yeniden tuttuğunu ilahî sofradan nimetlerle donatmaya gelir. Ona ilahî ruhun esrarını sunar ve edeple geri döner.      

Oruç, ilahi sofradan nimetler getirecek, görmesini ve duymasını bilene… Bu nimetleri tadan için oruç ilahî bir devrim olacak, artık insan midesiyle acıkmayıp aklıyla ve gönlüyle acıkacak. Orucun insandaki muradı tamam olacak, insan, oruç ağacının kökünden beslenerek meyveye duracak. İnanırız ki oruç, kişinin gönlünde meyveye durmak için gelir ve kişiye ihtiyacı olanı sunarak ona veda eder, tabi akletmesini, vecdetmesini, hissetmesini ve nihayet şükretmesini bilen gönüllere… Orucun serinleten gölgesinden neşet edecek bayram da o bayram olur ki idrakin, vicdanın ve hissin kendisiyle aynı anda iftar edeceği ve sonunda tutup tutulana iftihar ettireceği zenginliği ve bereketi sunar…