Osmanlı haritacılık tarihi ve İbrahim Müteferrika

İbrahim Müteferrika, bir Macar asili olan Cesar de Saussure’ün, İsviçre’deki bir tanıdığına Fransızca olarak yazdığı Şubat 1732 tarihli mektubunu kaynak olarak kullansa da mektubu olduğu gibi tercüme etmeyerek kendi yorumlarını ve kişisel görüşlerini araştırmasına ilave etmiştir.

Bu araştırmaya göre Koloszvar’da Kalvinist mezhebine mensup, fakir bir Macar olan İbrahim; 18 yaşında Tököly ayaklanması esnasında Türk askerleri tarafından esir alınmış ve karşılığında fidye alamadıkları için İstanbul’da köle pazarında satılmıştır. Esaret altında gördüğü kötü muameleye daha fazla dayanamamış ve İbrahim adını alarak mühtedi olmuş, Türkçe ve İslâmî ilimleri öğrenmiştir. Müteferrika hakkındaki bu bilgiler yerli ve yabancı araştırmacılar tarafından aynen tekrar edilmiş olsa da Niyazi Berkes bu iddiaları araştırmalarıyla çürütmüştür. İbrahim Müteferrika’nın “Risâle-i İslâmiye” adıyla tanınan eserini inceleyen Berkes, İbrahim’in Kalvinist olmadığını, aksine teslis akidesine karşı çıkan ve tek tanrı inancını benimseyen Unitarius mezhebine mensup olduğunu ortaya koymuştur. Katolik Avusturya’nın Baskısı Öyle ki o dönemde, Katolik kilisesinin taassubuna karşı çıkanların ve çeşitli yenilikler geliştirerek matbaacılık alanında çalışanların tamamının Unitarianlar olduğu da Berkes’in iddialarını desteklemektedir. Bunun yanında bazı araştırmaların Erdel’deki Unitarianların Katolik Avusturya’nın baskısı karşısında topluca Müslüman olduğunu ortaya koyması, İbrahim Müteferrika’nın Thököly ayaklanmasında Türklere sığınmış olma ihtimalini de akla getirmektedir.

Devamı: https://www.dunyabizim.com/portre/osmanli-haritacilik-tarihi-ve-ibrahim-muteferrika-h30745.html