Osmanlı’nın vak’a-nüvisleri kimlerdir?

Vak’a-nüvis, devrin tarihî olaylarını kaydeden devlet memurudur. Her devlette bulunan ve çeşitli isimle anılan bu tarih yazarları Osmano­ğuları’nda da vardı. Fatih Sultan Mehmed Han devrine kadar pek çok kimse zamanın vakalarını kaydetmiş, ancak bunlar şu veya bu unvanla anılmamış, ilk defadır ki Fatih’in saltanatında bu vazifeyi yapan kimsele­re “Şehnâme-nüvis” veya “Şehnâme-han”, “Şehnâmeci” denilmeye başlan­mış; XVII. asır sonlarıyla XVIII. asır başlarından itibaren de “Vak’a-nü­vis” tabiri yaygın bir hâl almıştır. Ne var ki “Şehnâme-nüvisler” yalnız hükümdarların evsafını, şan ve zaferlerini yazmışlar ve yazdıkları man­zum eserlere de “Şehnâme” denilmiş; vak’a-nüvisler ise kendilerine veri­len vesikalarla zamanın olaylarını muntazaman kaydetmişlerdir. Eserleri ise “Vak’a-nüvis Tarihi” diye anılmıştır.

Osmanlılar’da “Âşık Paşa” unvanıyla meşhur Ahmed Âşıkî’ye kadar Oruç Bey, Yahşi Fakih, Ahmedî ve kardeşi Hamzavî ilk tarihçilerdir. Oruç Bey; Osman Gazi, Yahşi Fakih; Orhan Gazi devirlerini yazmış, Ahme­dî, manzum tarihini Emir Süleyman’a takdim etmiş, kardeşi Hamzavî ise Hamzanâme adını verdiği tarihinde Yıldırım Bayezid devri sonlarına ka­darki olayları tespit etmiştir.

Âşık Paşa’nın tarihi, daha evvel teferruatıyla incelediğimiz gibi Tevâ­rih-i Âl-i Osman’dır. Eserde, Fatih Sultan Mehmed Han devri olayları incelenmiş, Âşık Paşa’dan sonra Mehmed Neşrî, II. Bayezid’in zaman-ı saltanatında yaşamış, yazdığı Kitâb-ı Cihannümâ adlı tarihinde, devletin kuruluşundan kendi zamanına kadar geçen vukuatı kaydetmiştir. Amas­yalı Şükrullah Efendi’nin eseri Behcetu’t Tevârih’tir. Daha sonra gelen Oruç bin Âdil ise Tevârih-i Âl-i Osman’ı yazmıştır.

Asıl adı Turisina Bey olan Dursun Bey, Fatih’in maiyyetinde, Hadis-i Şerifin sırrına mazhar olan şanlı ordu ile Bizans’a giren bahtiyarlardandır. Meşhur tarihinin adı Tarih-i Ebu’l Feth Sultan Mehmed Han’dır. Sinan Çelebi de fetih ordusuyla birlikte Bizans’a ilk girenlerdendir. Yazdığı Os­manlı Tarihi’nde, 1451 yılı sonlarına kadar geçen vakaları kaydetmiştir. İdris-i Bitlisî, eserinde, 1506 sonuna kadar gelmiş; bu zatı meşhur Kemal Paşazade takip etmiş, çeşitli devlet hizmetinde bulunan, bu arada Kanunî Sultan Süleyman devrinde şeyhülislâm da olan Kemal Paşazade’nin ünlü eseri Tevârih-i Âl-i Osman’dır. Lütfi Paşa, hem tarih yazmış hem vezâret-i uzmâ makamında bulunmuştur. Bu zatın Tevârih-i Âl-i Osman’ında ise olaylar 1553 yılına kadar gelmiştir.

Devamı: https://www.dunyabizim.com/mercek-alti/osmanlinin-vaka-nuvisleri-kimlerdir-h45535.html