Sulhi Ceylan: İnsan İmkândır

“…Dönüş de yalnız O’nadır.” (Mâide, 18)

***

1. “Her iş, O’na aittir.”, “Son varış O’nadır.”, “En sonra gidilecek yer O’nadır.” “Bütün yolculuklar O’nda nihayet bulur.”

2. Bilgeler, varlığı ikiye ayırır. Varlığı zatından olan ve var olmak için başka bir varlığa muhtaç olmayan ki bu varlık zorunlu olup sürekli vardır. Zorunlu varlık dışındaki bütün varlıkların varlık sebepleri kendileri değildir. Bu sebeple mümkün varlık olarak isimlendirilirler. Kendi kendisiyle var olmayıp, varlığını kendi dışında bir güçten alan “mümkün varlık”, varlık ve yokluk arasında gidip gelir. Bu gidip gelmesi, mümkün olduğunu, hem olmaya hem de olmamaya kapasitesi olduğunu gösterir. O halde mümkün varlığın yokluğu düşünülebilir, bu son derece makuldür.

3. Kendi kendisinin nedeni olmayan mümkün varlıklar, varlıklarını zorunlu varlığa (vâcib’ul-vücûd) muhtaçtır. Mümkün varlığın hayat sahnesine çıkabilmesi için var kılınmasının irade edilmesi gerekir. Var olmak, var edilmektir. O halde var olmak, muhtaç olmaktır. Her muhtaç olanın bir sonu olması kaçınılmazdır. Mümkün olanın (var edilenin) rüyası sonsuzluk, kaderi sonluluktur…

4. Şu anda olmayan ama gelecek zamanda varlığı imkânsız olmayan mümkün varlığın, hem olması hem de olmaması imkân dâhilindedir. Bir mümkün varlık olan insan, olsa da olur, olmasa da olur cinsindendir. Ama mademki oldu yani var edildi, bunda bir hikmet olmalı. Zira zorunlu varlığın hikmetsiz bir işi gerçekleştirdiği görülmemiştir.

5. Mümkün varlık, yokluğunu kendi tercih etmez ama buna mecbur kalır. Her doğan ölür. Mümkün varlığın hayata merhaba demesi, gelecek bir zamanda elvedâ diyeceğinin kanıtıdır. Her merhaba bir elvedaya mahkûmdur. İnsan iki kelime arasında var kılınmış bir mümkün varlıktır. Bu sebeple kelimelerden yaralanır…

6. Var olmaya ve yok olmaya eşit mesafede duran varlık mümkündür. İnsan gibi. Var olmayı ya da yok edilmeyi de tercih edemeyen varlık mümkündür. İnsan gibi. Mümkün varlık olduğu halde yokluğu arzulayabilen tek varlık da insandır. Buna rağmen zorunlu varlığın, varlığından haberdar olan da yine mümkün varlıktır. Bu haberdarlık, insanın mümkün varlık olmasını zorlayan ve onu ötelerin ötesine sevdalandıran bir durumdur.

Devamı: https://edebifikir.com/hikmet/insan-imkandir.html