Bu yazı, bu yolu betimleyecek, tasvir edecek. Önce benim bu işi iyi yapmam, sonra da sizin bu yazıyı iyi, dikkatli okumanız gerekiyor.
Bu yola doğumla çıkılır; doğum öncesinde de uzun bir yol yürünmüştür (hîynun min’ed dehr, İnsan, 1) ama doğum öncesinde yürünen yol bizce bilinemezdir, gaybdır. Doğumdan ergenliğe kadar kişi, yolcu ve yolda olduğunun, “yolun” farkına varamaz; ona bu yol (ve yolculuk) öğretilir, tarif edilir. Öğreticiler (hocalar, ana-babalar, şeyhler vb.), kendi öğrendiklerine göre bu yolu yanlış da doğru da öğretebilir; ben de yanlış ‘öğretiyor’ olabilirim!
Önce, bu tek yönlü yolu, iki boyutlu olarak betimleyeyim; aslında bu yol, üç boyutlu bir yoldur, üçüncü boyuta daha sonra geleceğim.
Tek gidişi olan (gelişi olmayan, dünyaya gelen herkesin geri dönemediği) çok şeritli bir otoban düşünün. Şeritler arası geçiş serbest. Bu mecburî yönü-tek yönü, İlâhî İrade belirliyor; bizlerdeki iradeyse, sadece şerit değiştirmeye yarıyor. Şimdilik bu iki boyutlu yolun tam ortasına, kalın, hayalî bir çizgi çekin/çizin; -aslında yoldaki tüm “doğru çizgiler-işaretler” de İlâhî İrade tarafından çizilmiş ve buna din denilmiştir ama insan, bu “çizgileri ve işaretleri” beğenmeyip değiştirmektedir.- bu çizginin sağında ve solunda da bir sürü şerit hayal edin…-
Bu dünyaya gelen tüm insanlar bu yolu yürüdüler; kimi aheste aheste, kimi hızlı; kimi arabayla (zengin), kimi yayan (fakir); kimi âmir (yönetici) olarak kimi memur (yönetilen) olarak; kimi erkek kimi kadın; çok az insan, aynı şeritten, bir çoğu da farklı şeritlerden…
Yolun şeritleri, yolun özellikleridir.
Sağ, sağdan yürüyenler, -ashab-ı meymene’yi; sol, soldan yürüyenler, -ashab-ı meş’eme’yi ifâde eder. (90/18-19.)
Bu tabirleri, lise yıllarımda, siyasî yorumlamış, tefsir öğretmenim mantıklı bir izah getiremeyince, okul çıkışı çay ocağında solcu fizikçim ile tartışmıştım.
En sol şeridi kırmızıya; en sağ şeridi yeşile boyayalım. Kırmızı ile yeşil arasında çok renk var ama şimdilik araya sadece sarı rengi koyalım. Sola yakın sarı renge, “tahrîmen mekruh”; sağa yakın sarı renge de “tenzihen mekruh”; mekruha, kerih = tehlikeli görülen; tenzihe, “nispeten güzel”; tahrime, “hiç güzel değil”; kırmızıya, kötü; yeşile de iyi diyelim; kırmızının da yeşilin de bir sürü tonu olduğunu, arada da bir çok tonun bulunduğunu düşünelim. Bu renklerin (kırmızı ve yeşilin) tonları sağa ve sola yaklaştıkça açılır. Üçüncü boyuta geçince-gelince bu konuyu daha sarih, daha açık hâle getireceğim inşallah.
Şimdi de bu iki boyutlu yola, üçüncü bir boyut daha ekleyelim. İki boyut, bu yolun genişliği ve uzunluğunu; üçüncü boyut da derinliğini ifade etsin. Yola derinlik eklenince, yol sağdan ve soldan kıvrılır, âdeta bir “boruya” döner. Bu borunun görünen kısmı şehâdet âlemini; görünmeyen kısmı gayb âlemini ifade eder, esas ve büyük gayb âlemi, “yolun sonundadır.” Borunun içi, “nötr anlamıyla inancı” ifade eder. Bu inanç, kişiyi-yolcuyu hem yola bağlı tutar hem de “arkadan geçişler-şerit değiştirmeler” için yoldan çıkmamasını (düşmemesini) sağlar. Geçiş, öne geçme değil, şerit değiştirme anlamındadır. Yolda kalış-yolculuk zamanı (ecel), belirlidir, kimse kimseden önce hedefe varamaz. Biz, buradaki zaman algımızdan dolayı birilerini geçtiğimizi ya da birilerinin bizi geçtiğini sansak da aslında herkes “aynı anda” yoldadır, “aynı anda” o yolu yürür, “aynı anda” yolun sonuna varır ve “aynı anda yaşar. ”Hepimiz “çağdaşız!”
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.