Teoman Duralı: Gelişip dönüşen varlık olarak canlı

Bahsi geçen iki akımı birleştirip kimi bilgilerin akılla, kimilerinin de deneyle elde edildiklerini; ama her iki yoldan devşirilenlerin, ancak birarada uygulamaya aktarılabileceğini Yeniçağda ilk öne sürenlerden biri, Gottfried Wilhelm Leibniz olmuştur. Genel varlıköğretisine ilişkin bu ikilik sorununun yanısıra, öncelikle deney yönünden hızla ilerileyen canlılar biliminin kendinde de önemli sorunlar su yüzüne çıkmağa başladı. Mikroskobun yardımıyla girişilen araştırmalar, canlılar bilimine bağlı yeni bir kolun doğmasına yol açmışlardır: Embriyoloji. Basit örgütlenmiş varlık seviyesinden karmaşık bireyin demekki yetişkinin nasıl türediğini araştırır bu bilim. Ayrıca, canlının gelişmesiyle birlikte, cenîn/embriyon safhasından başlayarak uzuvların/organların basamak basamak biçimlenmelerini de kendine konu edinir. İşte, canlılar biliminin birkaç yüzyıl boyu gündemde kalan tartışma konusu buradan doğmuştur. Başka bir söyleyişle: Canlı bireyin aslı, oluşu, çıkışı sorunu. Söz konusu tartışmanın bir kanadını, eski çağlardan beri süregelen kanıyı savunanlar oluşturmuştur: Birtakım böcekler yahut başka basit örgütlü hayvanlar, 'kendiliklerinden türeyiverir'ler (L generatio spontanea). Bu gibi canlılar söz konusu kanâat uyarınca, başkalarından türemeyip maddelerin gelişigüzel yığışmasından meydana gelir. Sözü edilen görüşü İtalyan araştırmacısı Francesco Redi, yapmış olduğu bir deneyle kesinlikle yıkmıştır. Tartışmanın öbür kanadında yer alanlara gelince; hem embriyolojideki gelişmelerin hem de başkalaşmaların ışığında belli bir türe bağlı çeşitli varolanların ardarda birbirlerini izledikleri teorisini öne sürmüşlerdir. Bu teori, biyoloji çevrelerinde zamanla üne kavuşan şu yasayla özetlenmiştir: "Her canlı, yumurtadandır (L omne vivum ex ovo)." Buna göre yumurtada yetişkin bireyi bütün organlarıyla minyatür hâlde bulunduran iki tohumun varlığına inanılmıştır. 

Devamı: https://www.fikriyat.com/yazarlar/teoman-durali/2020/04/06/gelisip-donusen-varlik-olarak-canli