Batı, öteki ve ötesi

Gerek Lübnan gerek Gazze'de ne kadar gerçekçi bir ateşkes süreci göreceğimiz belirsiz. Çünkü İsrail, Lübnan'da şu ana kadar ateşkesi 17 kez ihlal etti. Yine aynı İsrail, Gazze'de ateşkes adımları atarken Batı Şeria'da saldırılarını artırdı. Ne yazık ki insan haklarının işlemediği bir alan ve insanların varlığını göz ardı eden oryantalist bakış 21. yüzyıl dünyasında yeniden üretilmektedir. ABD'de Başkan değişimi ya da İsrail'de kabine istifası ile erken seçime gidilmesiyle hükümet değişimi mümkün olsa dahi bu tablo değişmeyecek.

Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan/ Kırıkkale Üniversitesi

8 Ekim 2023 tarihinde dünya tarihinin en büyük savaş ve soykırım suçlarından biri Orta Doğu coğrafyasında işlenmeye başladı. İsrail hükümetinin 9 Ekim'de ilan ettiği "tam kuşatma" ile siviller adeta açık hava hapishanesine mahkûm edildi. Özellikle kadın ve çocukların hedef alınarak, uluslararası hukuk ve savaş normları ihlal edildi. Bu durum büyük bir insanlık dramına yol açtı. Gazze'de savaş ve soykırım suçları noktasında özellikle gelecek nesillerin hedef alınması en önemli konulardan biri.

Mayıs ayında ABD Başkanı Joe Biden'ın ateşkes planını duyurması ve akabinde konunun Birleşmiş Milletler nezdinde ele alınması önemli bir gelişme idi. Ancak bu gelişme, ne yazık ki hızla hayata geçirilemedi. Ta ki ABD'nin 47. Başkanı Donald Trump'ın başkanlık koltuğuna oturacağı son haftaya kadar. Ne yazık ki tam anlamıyla bir ateşkesten bahsetmek hala mümkün değil, çünkü sivillerin hedef alındığı süreç tamamen sonlanmadı. Burada özellikle ateşkesin koşullarına değil, aslında Batı'nın Edward Said'in bahsettiği Oryantalist yaklaşımına odaklanmak önemli. Çünkü insan hakları ve demokrasi denince, dünyanın bir anda ikiye ayrıldığı ve görülmeyen çizgilerin devreye sokulduğu anlaşılıyor. Batı ve Doğu ayrımı, Gazze ile birlikte daha da derinleşti.

Stratejik bir merkez

Filistin topraklarına dair, İsrail'in kuruluşu ile başlayan bir sorunlar dönemi, uluslararası alanda karşımıza çıkan bir gerçeklik gibi sunulmaktadır. Ancak bu konu, Gazze'nin tarihi ve önemi noktasında aslında yüzyıllardır var olan gerçekleri yeniden değerlendirmemizi gerektirir. Batı'nın Oryantalist bakış açısı içinde "Filistin sorunu" olarak bizlere sunulan yaklaşım, aslında bölgenin tarihsel ve jeopolitik önemini saklanmaya çalışmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde ortaya çıkan "Şark Meselesi" ile bu toprakların güç mücadelesinin merkezi haline geldiğini hatırlamak önemlidir. Bu açıdan, Filistin içerisinde Gazze'ye odaklandığımızda karşımıza son derece önemli bir arka plan çıkmaktadır.

Gazze, tarih boyunca Akdeniz'in önemli ticaret merkezlerinden biri olmuştur. Denizden 4 kilometre içeride kurulan bu şehir, Filistin topraklarındaki idarî birimlere bağlı kalmış ve her dönemde stratejik bir merkez olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde Avrupalı devletlerin odaklandıkları alanların başında Orta Doğu gelir. Napolyon'un 1798-1801 yılları arasında yaptığı Mısır Seferi, buna en önemli örneklerden biridir. Elbette bu başarısız girişimden bahsederken, Cezzar Ahmet Paşa tarafından savunulan Akka da unutulmamalıdır. Kısacası, Batı'nın odağında olan Orta Doğu, geçmişte olduğu gibi bugün de kendi çıkarları doğrultusunda şekillenen bir mesele olarak görülmektedir. 1917 Balfour Deklarasyonu ile Orta Doğu'daki sorunların temeli atıldı denebilir. Çünkü bu dönemde İngiltere, Filistin'de bir Yahudi devleti kurulması için söz verdi ve bu söz bugün hala bölgedeki en yıkıcı politikaların arka planı. Nitekim 1948'de İsrail kuruldu ve mesele farklı bir boyut kazandı. Elbette, bu yeni aktörün varoluşsal sorunları içinde kendi teritoryal alanlarını genişletmesinin yanı sıra, bölge kaynaklarına erişim sağlama çabaları da önemliydi. Tarihsel öneminin yanı sıra, Gazze hidrokarbon rezervleriyle de dikkat çeken bir bölge. Özellikle 20. ve 21. yüzyıllarda enerji odaklı yaklaşımlar içinde, bölge güç mücadelesinin önemli bir parçası haline gelmiştir.

İnsan hakları ile ilgili olarak, yüzyıllar süren bir mücadele söz konusu. Ancak bu mücadelede en önemli dönem İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki süreç oldu. Bu kapsamda, insan haklarına dair İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde şu iki madde özellikle önemlidir. Çünkü bu haklar her insan için geçerlidir:

Kaynak: https://www.star.com.tr/acik-gorus/bati-oteki-ve-otesi-haber-1920606/