Yönetmenler çağının ustası veda etti

Türk sinemasının biçimsel açıdan özgün ustalarından biri olan Erksan, sinema tarihine 'ilk gerçekçi köy filmi' olarak geçecek 'Karanlık Dünya'nın yönetmeniydi. Çiçek hastalığı salgını sırasında küçük yaşta gözlerini kaybeden halk ozanı Âşık Veysel'in hayatını anlatan 'Karanlık Dünya' o güne kadar can yakıcı boyutta kendini hissettirmeyen bir muhalif kavram ile karşılaştı: Sansür! Erksan'ın bu ilk filmi başta ismi olmak üzere, içerdiği birçok sahneden dolayı sakıncalı bulunmuş, yönetmeninden izinsiz, yapımcı tarafından sonradan eklenen sahneler ile ancak gösterime girebilmişti.
1957'de çektiği ikinci filmi 'Dokuz Dağın Efesi' ile büyük ilgi toplayan Erksan, daha sonra Gecelerin Ötesi, Yılanların Öcü, Acı Hayat gibi filmlerle toplumsal gerçekçilik türünde ürünler verdi ve 'Sinemacılar Kuşağı'nın üç önemli temsilcisinden biri olarak adını duyurdu. Susuz Yaz, Suçlular Aramızda, Sevmek Zamanı ve Kuyu gibi filmlerle kendine özgü üslubunu geliştiren sinemacılar kuşağının bu ikinci ustası, Susuz Yaz ile 1964'te Berlin Film Festivali'nde Altın Ayı Ödülü'nü kazanarak Türk sinemasının yurtdışında tanınmasına öncü oldu.
1974 yılında Sait Faik Abasıyanık'ın 'Müthiş Bir Tren', Kenan Hulusi'nin 'Sazlık', Samet Ağaoğlu'nun 'Bir İntihar', Sabahattin Ali'nin 'Hanende Melek' ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ın 'Geçmiş Zaman Elbiseleri' adlı öykülerini, TRT adına Beş Türk Hikayesi ismiyle yönetti. Metin Erksan'ın dünyasının ve sinema dilinin güçlü izlerini taşıyan bu filmler, farklı değerlendirmelere ve tartışmalara yol açmıştı. 1963'te Mimar Sinan Üniversitesi bünyesindeki Devlet Film Arşivi'nin kurulmasına öncülük etti. 1975'te aynı üniversitede sinema öğretiminin başlamasının arkasındaki isim de Erksan'dı. Yaklaşık 30 yıl başta bu üniversite olmak üzere çeşitli yerlerde 'Sinema Kuramı' adı altında sinema ve film dersleri verdi.
Özellikle Sevmek Zamanı, Türk sinema tarihi için çok önemli bir filmdi. Boya işçisi Halil'in bir resme duyduğu aşk ile gerçek aşkı irdeleyen film, birçok otorite tarafından en iyi Türk filmi olarak kabul ediliyor. Sağlık sorunları nedeniyle bir süredir hastanede tedavi gören Erksan, 83 yaşında hayata veda etti. Sevmek Zamanı'ndaki kahramanına söylettiği şu cümle, yönetmenin derinliği hakkında yeterince fikir verecek nitelikte: "Sen dostlukların, aşkların kolay mı kurulduğunu, kolay mı sürdürüldüğünü sanıyorsun? Resminle ilk karşılaşmamızı dün gibi hatırlarım. Elbiselerim eskiydi, kirliydim, sakallarım uzamıştı. Birden bana iyilikle, sevgiyle bakan bir yüz gördüm. İnanamadım... İkinci kez zorlukla baktım resmine. Gene iyilik, gene sevgi vardı gözlerinde. Nihayet değişmezi bulmuştum. Resmin benim içime bakıyordu. Benim kendimi görüyordu. Bana hep dostlukla, iyilikle, sevgiyle baktı."
Allah rahmet eylesin.
Hülya Koçyiğit: Benim ilk öğretmenimdi
Benim sinemadaki ilk öğretmenimdi. Sinemamızın kurucularından; gerçek bir sinema adamı, entelektüel. Türk sineması için hayatı boyunca ödün vermeden çalıştı. Özellikle sanat tarihi konusundaki bilgisiyle talebeler yetiştirdi. Türk sinemasını seven ve onun içinde olmak isteyen gençlerin Metin Erksan'ın filmlerini tekrar tekrar izlemesi gerekir. Filmleriyle nice yönetmenlere ilham kaynağı oldu. Sadece Türk sineması için değil, Türk kültür dünyası için de büyük, çok büyük bir kayıp.

Haber: Zaman, M. Nedim Hazar, 06.08.2012