10 yıl önce TYB’nin 30. Yılında gerçekleştirilen Edirne’den Ardahan’a Kültür Kervanı’na da katılmıştım. Balkan ülkelerini görme, yaklaşık 40 değerli edebiyatçı, ilim adamıyla beraber yolculuk yapma, onları yakından tanıma ve tecrübelerinden faydalanma fırsatı verildiği için çok mutlu oldum.
29 Nisan 2018 Pazar günü Ankara’dan İstanbul’a hareket ettik. Harbiye’de konaklayacağımız otelde verilen yemek sırasında katılımcıların bir bölümüyle tanışma fırsatı buldum. Daha sonra güneşli bir havada İstanbul boğazında güzel bir tekne turu yaptık. Bu sırada ekipteki vazifem olan fotoğraflama işine koyuldum ve Boğaz manzaralarından güzel kareler yakalama imkânım oldu.
Akşam saatlerinde TYB İstanbul Şubesi tarafından düzenlenen 40 değerli ilim, fikir ve sanat adamına ödüllerin verildiği “40. yıl vefa gecesi”ne katıldık. Programın ardından İncesaz grubunun verdiği konser ruhumuzu dinlendirdi.
Edirne: Mimar Sinan’ın ustalık eserinin şehrindeyiz
30 Nisan 2018 Pazartesi sabahı otobüs ile Edirne’ye yolculuğumuz başladı. Edirne’de bizi davullu zurnalı sıcak bir karşılama bekliyormuş. Ünlü bir lokantada yenilen yemeğin ardından bir araya geldiğimiz Dr. Mustafa Hatipler Hoca ile önce Selimiye Camii, ardından Eski Camii’yi ziyaret edip kendisinden bölge tarihi açısından önemli bilgiler aldık. En son 10 yıl önce gördüğüm Selimiye Camii daha da güzelleşmişti sanki.
Ufak bir gezinin ardından Karaağaç bölgesinde Meriç nehrinin kıyısında edebiyat ve şiir faslı programımızı gerçekleştirdik. Böylece programın açılışını Edirne’de yapmış olduk. Akşam saatlerinde Mustafa Hatipler Hoca bize şehri gezdirdi. Manevi havası yüksek bir yerde bulunan Muradiye Camii’nde vakit geçirirken gönüllerimiz huzurla doldu.
10 günlük yolculuğun ilk ayağı Edirne’de kendi sınırlarımız içindeki Osmanlı eserlerini görerek programa başlamak bizim için âdeta ısınma turu olmuştu.
Balkanlarda İlk Durak Kırcaali
1 Mayıs 2018 Salı günü sabah saatlerinde otelden ayrıldık. Uzun yolculuğumuzda otele kıyasla daha fazla zaman geçireceğimiz otobüsümüze eşyalarımızı taşıdık. Şeref Başkanımız D. Mehmet Doğan daha önce çokça katıldığı bu tarz etkinliklerin verdiği tecrübeyle katılımcılara tavsiyelerde bulunarak hayırlı yolculuklar diledi. Kapıkule sınır kapısından çıktıktan sonra hatıra fotoğrafı için objektife verdiğimiz pozla Balkan yolculuğumuz başladı.
İlk durağımız Bulgaristan’ın Kırcaali şehriydi. Burada şehre ismini veren Gazi Kırcaali merhumun kabrini ve kabrin yanı başında bulunan Müftülüğü ziyaret ettik. Şehirde yaşayan Türklerin oranı Bulgarlardan daha fazla olduğu için çarşı civarında gezinirken Türkçe konuşanlarla sıklıkla karşılaştık.
Daha sonra Kırcaali şehrinin Podkova kasabasında bulunan ve rivayete göre nişanlıları savaşta şehit olan yedi kızın çeyizlerini satarak 1428 yılında yaptırdıkları “Yedi Kızlar Camii”ne uğradık. Yeşil bir avlu içinde bulunan camiinin yapımında tek bir çivi bile kullanılmamış. Camii cemaati ve imamı bizi içtenlikle karşılayarak bütün yol arkadaşlarımıza ikramlarda bulundular. Ardından Bulgaristan’da yaşayan Türklerin özgürlüğü için mücadele eden ve ömrünün 24 yılını hapislerde geçiren Nuri Turgut Adalı’nın kabrini ziyaret ettik. Ziyaretlerin ardından şehir merkezinde bulunan Ömer Lütfi Türk Derneği’nde edebiyat faslı icra edildi. Programa bölgeden şairlerinin katılması ayrı bir güzellikti. Programın sonunda Dostlar Grubu, Anadolu ve Rumeli türküleri okudular.
Filibe: Farklı kültürlerin harmanlandığı şehir
2 Mayıs 2018 Çarşamba günü Kültür Kervanı’nın durakları Filibe ve Gümülcine idi. İlk olarak Bulgaristan’ın ikinci büyük şehri Filibe’ye uğradık. Filibe’de Osmanlı eserlerinin yanı sıra Yunan ve Bizans mimarisi kalıntıları da görmek mümkün. Antik stadyumun hemen yanında Sultan 1. Murad döneminde yaptırılan ve Balkanların en eski camisi sayılan Hüdavendigar Camii (Cuma Camii) bulunmaktadır. Arnavut kaldırımlı dar sokaklardan ilerleyerek şu anda özel bir restoran olarak hizmet veren Filibe Mevlevihânesi’ne uğradık. Mevlevihâne özel mülk kapsamında olduğu için sadece giriş kısmında bulunan ve şehirde hayat süren üç kültürü tasvir eden bir resmi görebildik. Ardından Nöbet Tepeye çıktık. Şehri bu tepeden temaşa ederilirken cami minareleri ve çan kuleleri dikkatimizi çekti.
Filibe’den ayrıldıktan sonra Yunanistan’a giriş yaparak Gümülcine’ye vardık. 1928 yılında kurulan Gümülcine Türk Gençlerbirliği’nde şiir ve edebiyat programımızı icra ettik. Programda konuşan TYB Genel Başkanı Prof. Dr. Musa Kâzım Arıcan, “Bu bir kültür yolculuğudur. Anadolu irfanını Evlad-ı Fatihanla buluşturuyoruz” diyerek Kültür Kervanı programının amacını özetledi. Daha sonra Batı Trakya İmam Hatip Lisesi Mezunları ve Mensupları Derneğinde verilen yemeğin ardından Selanik’e doğru yola koyulduk.
Selanik
3 Mayıs 2018 Perşembe günü ilk olarak Selanik’te Atatürk’ün doğduğu evi ziyaret edip ardından Yunanlılar tarafından beyaza boyanan ve üzerine Yunan bayrağı dikilen Osmanlı eseri “Kızıl Kule” önünde hatıra fotoğrafı çektirdik. 5 asır Osmanlı egemenliğinde yaşamış şehirde çok az Osmanlı eserinin kalmış olması bizim için hüzün vericiydi.
Selanik’ten ayrılarak Makedonya’ya geçtik. Manastır şehrinde Kadı İshak Çelebi Camii, 2. Abdülhamid’in yaptırdığı saat kulesi ve Manastır Askeri İdadisi’ni gezdikten sonra Ohri’ye hareket ettik. Ohri’de Pir Mehmed Hayati Halveti Türbesi’ne uğrayıp çarşının içinden yürüyerek Ohri Gölü kıyısında dolaştık. Ohri’de birçok kilise bulunmakta. Kiliselerin bir kısmı Osmanlı döneminden önce inşa edilmiş. Osmanlı’nın yüzyıllar boyu bu topraklara hoşgörüyle hâkim olduğunun resmi bu.
Ohri’deki son durağımız Halveti Tekkesi’ydi. Burada yatsı namazını edâ ettikten sonra zikir ve sohbet ortamına dâhil olduk. Cemaatin içindeki çocukların varlığı, tekke imamının onlara İslâmiyeti anlatması bu topraklarda emanetçilerimizin olduğunun göstergesiydi. Ardından imam ve cemaatle çay içerek onlarla tanışma imkânı bulduk. Yanımda oturan Ohrili bir amca tekstil işiyle uğraştığını, İstanbul’dan ürünleri alıp burada sattığını, ülkemize duacı olduğunu ve Türkiye’nin daha da güçlenmesini temenni ettiklerini söyledi.
Makedonya
4 Mayıs 2018 Cuma sabahı Kervan’dan bir heyet, Avrupa’nın bütün bölümlerinde Türkçe eğitim veren ilk ve tek üniversitesi Uluslararası Vizyon Üniversitesi’ni Gostivar’da ziyaret ederken biz diğer katılımcılarla, Türk Köyü Banisa’da bulunan Genç Kalemler Derneği’nin yetkilileriyle birlikteydik. Gençlere TYB yayınlarından kitaplarla, Kervan için hazırlanan minyatürden bir örnek hediye ettik. Onların da bizlere hediyesi takımlarının forması oldu. Türk Köyü Banisa duvarlarına Türkiye’de yayınlanan meşhur dizilerin isimlerinin kazınması gözlerimizden kaçmadı.
Ziyaretin ardından Cuma namazını edâ etmek üzere Kalkandelen’deki işlemeleri ve süsleriyle gözleri doyuran Alaca Camii’ne vardık. Hem iç hem de dış görünüşü ile daha önce bu kadar süslü bir cami görmemiştim. Cami avlusundaki toplu fotoğraf çekimi sonrası bölgeye yakın olan Harabati (Sersem Ali) Baba Tekkesi’ne uğradık. Tekke’de tanıştığımız Cumali Bey, burayı nasıl koruduklarını anlatırken hepimizin gözleri dolmuştu. Daha sonra Bektaşi Dervişi Abdulmuttalip Bekiri’yi ziyaret edip buradan ayrıldık.
Nihayet akşama doğru programımızı gerçekleştirmek üzere Üsküp’e vardık. Üsküp gezimizde şehrin tarihi yapısının korunduğunu ancak yakın zamanda dikilen heykellerle Osmanlı eserlerinin gizlenmeye çalışıldığını gördük. Makedonya hükümeti Üsküp’ün her köşesini devasa heykellerle doldurmuş ve şehirde görüntü kirliliğine yol açmış. Vardar Nehri üzerindeki Osmanlı’nın mührü olarak nitelendirilen Taşköprü de yanı başına yapılan köprülerle arka plâna itilmeye çalışılmış. Bu topraklarda, siyasilerin asırlık eserlere tahammül edemeyişleri içlerindeki Osmanlı düşmanlığını da ortaya çıkarmaktadır.
Üsküp’te programın yapılacağı otele akşam vakti vardık. Otelin bahçesine TYB’nin 40. Yılı fotoğraf ve afiş sergisi açıldı. Üsküpte program ortağımız Köprü Derneği idi. Programı izlemeye gelen katılımcılar böylece TYB’nin tarihi ile ilgili fotoğrafları görme imkânına kavuştular. Şeref Başkanımız D. Mehmet Doğan tarafından verilen “Kaşgar’dan Balkanlara Türkçe” konulu fotoğraf sunumlu konferansının ardından Türkiye’den ve Üsküp’ten edebiyatçılara, şairlere kulak verdik. Programda ayrıca D. Mehmet Doğan, M. Kâzım Arıcan, H. Ömer Özden, Maksut Yiğitbaş ve Leyla Şerif’in yer aldığı bir panel de düzenlendi.
Kosova
5 Mayıs 2018 Cumartesi günü Makedonya’dan ayrılıp Kosova sınırlarına girdik. İlk olarak Priştine yakının Kosova’da bulunan Şehit Sultan 1. Murat Hüdavendigar Türbesini ziyaret edip dualar ettik. Daha sonra edebiyat ve şiir faslı gerçekleştireceğimiz Prizren’e doğru yola koyulduk. Prizren’e yaklaştığımızda uzaktan şehrin tarihi yapısını koruduğunu gözlemledim. Akdere’nin ikiye ayırdığı şehir, bahar şenlikleri dolayısıyla kalabalıktı. Şehrin içinde bulunan ve suyundan içenlerin dualarının kabul edildiği rivayet edilen şadırvandan suyumuzu içip kısa bir şehir turu attıktan sonra programımızı gerçekleştirmek üzere Yunus Emre Enstitüsü’ne geçtik. Edebiyat ve şiir fasıllarının yapıldığı programın açılışında TYB’nin 40. Yılı dolayısıyla hazırlanan belgesel de izleyicilere sunuldu. Programın kapanışı fotoğraf sergisiyle yapıldı.
Son Kale İşkodra
Kervanın yedinci gününde 6 Mayıs Pazar sabahı Arnavutluk’un İşkodra şehrine doğru yola çıktık. Şehir turunun ardından Osmanlı’nın bu topraklarda kaybettiği son kale İşkodra Kalesi ile Boyana ve Drin nehirlerinin kavuştuğu noktayı çok iyi gören bir lokantaya uğradık. Bu muhteşem manzara eşliğinde yenilen yemeğin ardından müzik grubu bizlere Türkçe eserler sundular. Akşam programımızı gerçekleştirmek üzere Yunus Emre İşkodra Merkezi’ne geçtik. Buradaki program açılışında bu defa TYB’nin 100 Yıl Sonra İlim Heyeti Çanakkale’de programının belgeseli gösterildi. Edebiyat ve şiir fasıllarının ardından da fotoğraf sergisi yapıldı.
Ertesi gün sabah saatlerinde 90’lı yıllarda Müslümanların canları pahasına cuma namazı kıldıkları minaresi yıkılmış Kurşunlu Camii’ne uğradık. Camii’nin duvarındaki eski fotoğraflardan caminin bir zamanlar kalabalık bir cemaatinin olduğu belli oluyordu. Ayrıca caminin yakınında, yıkılmış bir başka caminin minare kalıntılarını görmemiz bu bölgede Müslümanlara yaşatılan zulmü gözler önüne serdi.
Adriyatik kıyısında Karadağ’dayız
7 Mayıs Pazartesi günü Arnavutluk’tan ayrılarak Karadağ’a doğru hareket ettik. Karadağ’da ilk durağımız tarihî Bar şehriydi. Çarşının içinden geçip Bar Kalesine çıkarak şehrin güzel manzarasında hatıra fotoğrafları çekildik. Ayrıca kale üzerinde bulunan müzeyi ziyaret ettik. Bar kalesindeki balık ziyafetinin ardından şehirden ayrılıp sırasıyla Adriyatik kıyısındaki Budva ve Kotor şehirlerine giderek buradaki tarihî yerleri gördük. Akşam Karadağ’dan ayrılıp konaklamak üzere Bosna Hersek’te bulunan Trebinye’ye doğru yola koyulduk.
Kervan Mostar’da
8 Mayıs Salı günü Bosna Hersek’te ilk olarak Poçitel’e uğrayıp bu şehrin çarşısından geçerek kaleye çıktık. Kale üzerinden şehir manzarasını seyrettikten sonra kale dibinde bulunan çay bahçesinde mola vererek mekân sahibi Adem Bey ile muhabbet ettik. Adem Bey ile birlikte şehirde bulunan esnafların bir çoğu Türkçe konuşabiliyorlar.
Kısa Poçitel turunun ardından Neretva nehrinin kıyısındaki Balagay (Alperenler) Tekkesi’ne uğradık. Ardından Kültür Kervanı’na ismini veren Mostar’a ulaştık. Neretva nehri ve üzerindeki tarihî Mostar Köprüsü ile gözümüzü alamadığımız muazzam güzellikteki Mostar, Kültür Kervanı boyunca en çok beğendiğim şehirlerden biri oldu. Programa neden isminin verildiğini bu güzel şehri gördüğümde daha iyi anladım. Mostar’da yine Yunus Emre Enstitüsü işbirliğiyle programımızı gerçekleştirdikten sonra çevredeki bir kafenin terasından bir müddet bu eşsiz manzarayı çay eşliğinde izleyip hafızamıza işledik. Bu şehirde savaşın izlerini taşıyan bazı yapılar tarihe tanıklık ediyor. Kısa süre çarşıyı gezip şehir turunu noktalayarak akşam Saraybosna’ya ulaştık.
Son durağımız Saraybosna
Programın son günü olan 9 Mayıs’ta Saraybosna Yunus Emre Merkezi’nde son programımızı gerçekleştirdik. Programın açılışında Şeref Başkanımız D. Mehmet Doğan görüntüler eşliğinde “Kaşgar’dan Balkanlara Türkçe” konulu konferans verdi. Ardından son kez Türkiye Yazarlar Birliği’nin 40. Yılı fotoğraf sergisi izleyicilere sunularak program noktalandı. Programların ardından Bilge Başkan Aliya İzzetbegoviç’in kabrini ziyaret ederek dualar okuduk. Şehir çarşısını gezip Gazi Hüsrev Bey Camii’ne uğradık. Günümüzde çay bahçesine dönüşmüş tarihi Morika Han’da katılımcılarla son çayımızı içip on gün süren Edirne’den Mostar’a Kültür Kervanı programımızı hayırlısıyla nihayete erdirdik.
Yaklaşık 3000 km yol kat edip 10 güne 8 ülke 30’dan fazla şehir ve bir daha unutulmayacak anılar sığdırdık. Bu yorucu ama doyurucu programda ata yadigârı topraklarımızı görüp tarihimizi yakından tanıyarak bu bölgedeki sorunları daha iyi anladığımızı düşünüyorum. Balkanlara ülkemizden yapılan yardımları görmek memnuniyet verici. Yardımların, desteğin daha da artacağını ümit ediyorum.
Anadolu’dan Balkanlar’a ulaşan kültür yolculuğunda beni de aralarında bulunduran TYB yönetimimize, programa maddi destek sağlayan T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na, Kervan’a katılan 40 değerli edebiyat ve ilim adamına ve emeği geçenlere teşekkür ediyor; böyle programların sayısının artmasını diliyorum.
Mustafa Ekici
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.