Cemil Koçak'tan:‘Asya tipi üretim tarzı’ gündeme bomba gibi düştü

Geçtiğimiz günlerde Sencer Divitçioğlu’nun vefat haberini okuduğumda, aklıma ilk gelen şey, onun meşhur Asya tipi üretim tarzı (ATÜT) tartışması oldu. Hele bir de sosyal medyada haberin altına düşülen ‘o da kim?’ tarzındaki yazıları görünce, içim bir tuhaf oldu. Divitçioğlu adını hiç duymamış çok genç bir nüfus olduğunu hatırlamak için de iyi bir vesile.

Elbette tarihçinin de gündemi biraz geriden geliyor… Gündem dediysem, kırk beş yıl öncesinden falan söz ediyorum. O zamanlar, bir zamanlar, Osmanlı üretim tarzının feodal mi, yoksa başka bir şey mi olduğu tartışması, Türkiye’de sosyalistleri en çok ilgilendiren konuların başında geliyordu.

Osmanlı üretim tarzı neydi?

Şimdi aynı genç kuşak için bu tartışmanın meleklerin cinsiyetini tartışanlar kadar önemsiz ve anlamsız geleceğini, geldiğini biliyorum. Lâkin 60’ların sonu, 70’lerin başında bu soruya verilecek yanıt, sizin sosyalistlerin arasında hangi gruba dahil olduğunuza bir işaret olurdu. O kadar önemliydi yani. Ama o günleri hiç hatırlamayanlar için filmi biraz başa almanın zamanıdır. Osmanlı üretim tarzının ne olduğu ve ne olmadığı sorusu çok önemliydi; üstelik acilen yanıtlanması gereken bir soruydu. Bu soruya verilecek yanıt çünkü, o günün Türkiyesi’nde devrimin hangi aşamada olduğuna, devrimci güçlerin kimler olduğuna, aralarında kurulacak ya da kurulması gereken ittifak ilişkilerine, devrimden sonraki ekonomik, sosyal ve siyasal aşamaların neler olduğuna ışık tutuyordu. Tutacaktı. Tutması umuluyordu.

Bu yazıda elbette Osmanlı feodal miydi; yoksa ATÜT müydü tartışmasının klasik argümanlarına ya da hangi tarafın haklı olduğuna falan hiç değinmeyeceğim. Bu tartışma, artık tarihe intikâl etmiş, günümüzün gündemiyle uzak yakın asla ilişki kurulamayacak hâlde çünkü. Bu tartışmanın siyasal boyutuna değineceğim sadece; böylece Sencer Divitçioğlu hocanın bu tartışmada ATÜT’çü olduğu için başına gelenleri genç kuşaklara hatırlatmaya çalışacağım.

Divitçioğlu’nun tezi