Diyanet Çocuk Dergisi’nin Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri Bağlamında Değerlendirilmesi

Çocuk kavramı sözlükte, “büyüyünceye kadar olan devresinde insana verilen isim”(Ayverdi, 2006:592) olarak tanımlanmaktadır. BM Çocuk Haklarına dair Sözleşme (1989)’de çocuk, 18 yaşını doldurmamış kişi olarak tanımlanmaktadır.  5395 no’lu Çocuk Koruma Kanunu’nun 3. maddesinde çocuk, “daha erken yaşta ergin olsa bile, 18 yaşını doldurmamış kişi” olarak tanımlanmaktadır.

Çocuk edebiyatının başlangıcı 17. yüzyıl olarak kabul edilmektedir. Bu edebiyatın ortaya çıkmasında matbaanın icadı ve pedagojik çalışmaların fazlalaşması önemli rol oynamıştır. 19. yüzyılda içerik açısından birbirlerinden farklılaşan örneklerin ortaya çıktığı gözlenmektedir. 20.yüzyılın ilk çeyreğinde ise çocuk edebiyatı kavramının ortaya çıktığı kabul edilmektedir (Dumanlı Kadızade & Sakar, 2021: 48-50, Temizyürek & Şahbaz & Gürel, 2016: 203; Karatay, 2018: 97).

Ülkemizde çocuk edebiyatına ait eserlerin gelişmeye başlaması 1839’da Tanzimat dönemine dayanmaktadır. Avrupa’daki çocuk edebiyatı çalışmaları takip edilir ve çalışmalar Türkçe’ye çevrilmeye başlanır. İlk çocuk gazete ve dergileri de bu dönemde basılır.  İkinci Meşrutiyet’le birlikte çocuk edebiyatıyla ilgili olarak gelişmelerin hızlandığı gözlenmiştir (Dumanlı Kadızade & Sakar, 2021: 60, Temizyürek et all., 2016: 213).

Genel olarak şiir, hikaye, roman gibi edebi türlerin çocuğun gelişim özellikleri göz önüne alınarak hazırlanan biçimleri olarak açıklanabilecek çocuk edebiyatı, “erken çocukluk döneminden başlayıp ergenlik dönemini de kapsayan bir yaşam evresinde, çocukların dil gelişimi ve anlama düzeylerine uygun olarak duygu ve düşünce dünyalarını sanatsal niteliği olan dilsel ve görsel iletilerle zenginleştiren, beğeni düzeylerini yükselten ürünlerin genel adıdır” (Sever, 2021:17). Çocuk edebiyatın hedef kitlesinin 0-16 yaş veya 2-15 yaş aralığındaki çocuklar olduğu belirtilmektedir (Şimşek & Yakar, 2016: 18, Yalçın & Aytaş, 2017: 14).

Çocuk edebiyatı ürünleri çocuğa, bilgi, eğlence, okumayı aşılama, hayal gücünü geliştirme, dilsel gelişimine yardım, duygularını ifade edebilme, yaşayamadığı ya da yaşamayacağı şeyleri okuyarak deneyimleme gibi birçok katkıda bulunabilir. Ayrıca anne-babanın çocuğuyla iletişimine, çocuğun çevresiyle olan iletişimine de katkı sağlayabilir. Çocuk edebiyatı, çocuğun yetişkin hayatına geçiş sürecinde ona yardımcı olan bir köprü olarak da nitelendirilebilir. Çocuk edebiyatı ürünleri ile öğrenme ve olgunlaşma etkileşimleri sonucunda ortaya çıkacak bir gelişimden söz edilebilir. İşte burada kurulacak köprünün -çocuk edebiyatı ürünleri- yardımıyla bu kazanımlar elde edebilir.

Çocuk yayınlarını çeşitli sınıflara ayırmak mümkündür. Bu sınıflamalardan biri de süreli yayınlar ve kitaplar olarak yapılabilir. Süreli yayınlar sistematik olarak belirli zaman dilimlerinde farklı konularla çıkar. Çocuk dergilerinin bir diğer önemli özelliği haftalık, on beş günlük ya da bir aylık bir zaman diliminde bir çıkmalarıdır. Kitaplar ise yayınlanma özellikleri ile süreli yayınlardan ayrılmaktadır. Düzenli olarak bir derginin çıkması çocuğun okuma alışkanlığı kazanmasında ve sürdürmesinde büyük yeri ve önemi vardır. Dergiler çocukların dünyasını ilgilendiren haber, olay ve bilimsel gelişmelerin yansıtıldığı iletişim aracıdırlar. Bu yönleri ile dergiler çocuk edebiyatının diğer ürünleri gibi tek boyutlu değillerdir. Edebiyatın birçok türünün, habercilik ve iletişimin göz önünde bulundurulduğu ürünlerdir. Derginin kitaptan daha fazla türe yer vermesi çocukların ilgisini çekebilmek, dergide yer alan bütün metinleri okutabilmek açısından kitaba göre hazırlanışı daha zor olabilmekte ve önem oluşturmaktadır.

Çocuk dergileri, içerisinde bulunan yazılar ve resimler ile çocukların bilgilenmelerine ve kültür seviyelerini artırmaya katkı sağlar. Aynı zamanda çocukların güncel olaylar ile bağını da kurar. Dolayısıyla süreli yayınların eğitim açısından değerlendirildiğinde çocuk için önemi yadsınamaz. Bilgiyi bir eğlence havasında veren bu dergiler çocuğa okuma, boş zamanlarını değerlendirme alışkanlığı kazandırır. Çocukta henüz keşfedilmemiş yetenek ve istekleri ortaya çıkartır ve onları yazmaya, resim yapmaya teşvik eder. Böylece dergi, beceri kazanımında yardımcı bir rol üstenir. Aynı zamanda yayınladıkları çeşitli türlerdeki metinlerle çocukta edebi zevk oluşmasını sağlarlar. Dergi içerisindeki öykü, masal gibi edebi türlerle çocuk Türkçe’nin imkanlarını tanımış olur. Böylece dilin imkanlarını kullanma becerisi de sağlamış olur. Dergide yer alan metinlerdeki olaylar duygu ve düşünce kazandırmada da rol oynar. Bu durumda çocuk farklı, yaşamadığı duyguları tanır ve kendi çevresiyle iletişiminde bu duyguları kullanır. (Temizyürek & Şahbaz & Gürel, 2016: 35; Yalçın & Aytaş, 2017: 304).

Çocuk edebiyatı ve yetişkin edebiyatı olarak iki tür edebiyattan söz edilecekse aralarında farklılığın olması da kaçınılmazdır. Bu farkı oluşturan başlıca etmen gelişim özellikleridir. Buna bağlı olarak çocuk ve yetişkinlerin gelişimsel özellikleri, anlama ve algılama düzeyleri, ilgi ve ihtiyaçları, beğenileri değişebilmektedir. Nitelikli hazırlanmış bir çocuk edebiyatı ürününün çocuğu bilişsel, duyuşsal ve psikomotor açıdan etkileyeceği düşünüldüğünde ifade edilen özelliklerin çocuk için hazırlanan eserlerde göz önünde bulundurulması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Çocukların bu özelliklerini bilmek en başta metin-resim-çocuk iletişimini sağlam bir şekilde kurmaya olanak sağlayacaktır. Metin-resim-çocuk iletişiminin sağlam kurulması ise metindeki içerik ve biçim özelliklerine bağlıdır. Çocuk edebiyatını var eden unsurların en başında çocuğa uygunluk ilkesi temel zemindedir. Bu zemin üzerinde kurulması gereken edebiyatın birtakım unsurlara ihtiyacı vardır. Bunlar içerik ve biçim özellikleridir. Ancak bu şekilde hazırlanan bir ürün çocuk edebiyatı ürünleri çocuk, edebiyat, iletişim ve sanat arasındaki bağı keşfetmesine katkı sağlayacaktır.

1. Diyanet Çocuk Dergisinin Kısa Tarihçesi ve Özellikleri

Diyanet Çocuk Dergisi, 1979’dan itibaren Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı olarak yayımlanmaktadır. Yayın hayatına önce üç ayda bir yayınlanarak başlayan dergi daha sonra beşinci sayıdan itibaren iki ayda bir, ardından da Mayıs 1981’den itibaren bu aralık bir aya düşürülerek her ay yayınlanmaya başlamıştır. Dergi yayın hayatını 1979 yılından itibaren günümüze kadar aralıksız sürdürmüştür. Dergi 1993 yılına kadar otuz iki sayfadan oluşmaktadır. Yıllara göre sayfa sayıları değişebilmekle birlikte inceleyeceğimiz 2020 yılındaki sayfa sayısı kapaklarla birlikte elli iki sayfadır.

Dergideki bölümler yıllar içerisinde değişiklik gösterirken bazı bölümler ise sürekliliğini korumuştur. Editör tarafından o aya ait tema “Merhaba” başlığında anlatılmıştır. Bu başlık sürekliliğini koruyan bölümler arasındadır. Derginin içeriğinde yazı, şiir, oyun, bulmaca, çizgi roman, okur paylaşımları gibi bölümlere yer verişmiştir. Derginin 2013 yılından itibaren dijital kayıtlarına https://dergi.diyanet.gov.tr/indexarsiv.php adresinden ulaşılabilmektedir.

Gelişim psikologları insanın gelişimini dönemlere ayırmışlardır. Çocukluk çağı için dört dönemden söz edilebilir. Bunlar: 0-2 yaş bebeklik, 2-6 yaş ilk çocukluk, 6-12 yaş orta çocukluk, 12-18 yaş ergenlik dönemleridir. Diyanet Çocuk Dergi için hedef kitle 7-14 yaş aralığında olduğu kabul edilmektedir. Derginin hedef kitlesi orta çocukluk dönemine denk gelmektedir. Aynı zamanda 2019 yılı Temmuz ayından itibaren dergide yer verilen 4-6 yaş grubuna yönelik Oyun Parkı köşesinin bu yıl da özel bir ek verene kadar devam edeceği ifade edilmiştir (Arslan, 2020). Bu ifadeden derginin hedef kitlesinin daha büyük yaş grubunun oluşturduğunu fakat içerisinde 4-6 yaş grubuna ait bir bölümün olduğu anlaşılmaktadır. 

Çocuk dergileri üç gruba ayrılabilir. Bunlar, genel çocuk dergileri, ünite dergileri ve okul-sınıf dergileridir. Temizyürek, ünite dergilerini, yardımcı ders malzemeleri olarak çeşitli yayın kuruluşları tarafından hazırlandığını ifade etmektedir. Daha geniş kitlelere hitap eden ve estetik değerleri de barındıran dergileri ise genel çocuk dergileri olarak tanımlamaktadır (Temizyürek et all., 2016: 35). Diyanet Çocuk Dergisi’ni bu dergi türleri arasında genel çocuk dergisi başlığı altında tanımlamak mümkündür.

2. Çocuk Edebiyatının İlkeleri Üzerine

Çocuk edebiyatı yayınları hazırlanırken dikkat edilmesi gereken temel ilkeler bulunmaktadır. Dergi de bir çocuk edebiyatı yayını olarak kabul edilebilir. Literatürde dergi ile ilgili içerik ve bu içeriğin hangi yöntemlerle ele alınacağı noktasında çok fazla bilgiye ve sadece bu konuyu ele alan müstakil çalışmalara rastlanamamaktadır. Dolayısıyla bu bölümdeki bilgiler çocuk edebiyatı ürünlerinden biri olan kitap hakkındaki bilgilerden yararlanılarak hazırlanmıştır. Bu bölüm “Biçim Özellikleri” ve “İçerik Özellikleri” olmak üzere iki başlıkta ele alınmıştır.

1. Biçim Özellikleri

Fiziksel özellikler olarak da adlandırabileceğimiz biçim özellikleri derginin dış yapısıyla ilgili özellikleri kapsamaktadır. Bu özellikler; kapak, cilt ve boyut tasarımı, sayfa ve yazı tasarımıdır. Çocuk için hazırlanan bir derginin nitelikli hale gelmesini sağlayan ilk özelliğin tasarım olduğu düşünülmektedir. Çocuğun dikkatini çeken ilk uyaran o eserin biçimsel özellikleridir. Dolayısıyla bunların çocuğa hitap eder bir şekilde hazırlanması önem taşımaktadır.

Çocukların dikkatlerini çeken ilk görsel öğe onlar için hazırlanan kitap, dergi gibi yazılı eserlerdeki kapağın rengi ve üzerindeki resim ve yazılardır. Bu nedenle kapaktaki resimler, çocuğa dergide işlenen konu ile ilgili ipuçları vermeli, ilk başta çektiği dikkati canlı tutabilmeyi başarabilmelidir. Ayrıca kapakta yer alan resim ve dergi içinde anlatılanların arasında bir ilgi kurulması gerekmektedir. Çocuk dergilerinde kapağın kırılma özelliği az olması göz önünde bulundurularak kapak tercihi yapılmalıdır. Kapağın ön yüzündeki yazı ve resimler açık ve belirgin şekilde olmalıdır (Demirel, 2021: 36; Karatay, 2018: 92-93). Çocukların kolaylıkla sayfaları çevrilebilmesi okumayı kolaylaştıracaktır. Aynı zamanda uzun süre kullanabilmeleri için ciltlerinin iyi olması gerekmektedir. Çocukların dergilerini istedikleri yere taşıyabilmeleri için hacim yönünden de derginin uygun olması beklenir (Kökçü, 2021: 74).

Dergideki metinlerin resim, grafik ve tasarımlarla desteklenmesi gerekmektedir. Aynı zamanda okunmanın kolay okunabilmesi ve gerektiğinde yazı yazabilmek için hitap ettikleri yaş grubuna göre sayfa kenarlarındaki boşluklar ve satırlar ayarlanmalıdır. Resimlerin tasarımlarının çocuklar için dikkat çekici ve yazılı metne yönlendirici olması gerekmektedir. Sayfa tasarımında metinlerle resimler birbirini tamamlamalı, bir bütünlük oluşturmalıdır (Yalçın & Aytaş, 2017: 305).

Dergilerin okunabilirliği ve teknik anlamda baskıda dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur ise yazı tasarımıdır. Dergilerdeki yazıların büyüklüğü ve karakteri, hedef kitlenin gelişim özellikleri dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Aynı zamanda yazı büyüklüğü ve yazı karakteri çocukların harfleri sözcük içinde tanımaları ve görmeleri için önemli iki etkendir. Bu açıdan çocukların gelişim düzeyine göre kitaplarda olduğu gibi dergilerde de kullanılan harfler 12-36 punto arasında olmalıdır (Temizyürek et all., 2016: 35; Karatay, 2018: 94).

1. İçerik Özellikleri

Çocuk edebiyatı ürünü olacak derginin nitelikli olabilmesi için dikkat edilmesi gereken diğer bir özellik içerik özellikleridir. İçerik özellikleri bir yayının metnindeki özellikler ile ilgidir. İçerik bakımından çocuk dergilerine bakıldığında; en başta çocuğa hitap edecek dil ve anlatımın ona uygun olması gerekmektedir. İlgisini çekebilecek bir konu üzerinden kurgu yapılırken resimlere de dikkat edilmelidir. Ayrıca karakterler çocuğun örnek alabileceği modeller olmalıdır. Kısaca çocuğa uygunluk ilkesi gözetilmelidir. Bu durumda bir çocuk edebiyatı metninin sahip olması gereken özelliklerin başında dil ve anlatım, konu, karakter, kurgu ve resimleme gelir.

1. Dil ve anlatım

Çocukların dil becerilerini geliştirme imkanlarından biri de çocuk edebiyatı ürünleridir. Çocukların okudukları metinlerdeki cümlelerin ve sözcüklerin uzunlukları, mecaz veya gerçek anlamda olmaları metni anlama düzeylerini etkiler. Dolayısıyla çocuk dergilerindeki dilin kullanımı onların bilişsel gelişim düzeyleri dikkate alınarak anlayabilecekleri şekilde olmalıdır. Çünkü çocuğun seviyesinin üzerinde bir anlatıma ilgi ve okuma isteği azalır. Dergilerin güncel ile olan bağlantısı dikkate alındığında dil, günlük hayattaki kullanımlara yakın ve doğal olmalı, yabancı sözcükler içermemelidir. Anlatımda, kısa, açık ve anlaşılır bir dil kullanılmalı, tek özneli ve yüklemli cümleler tercih edilmelidir. Aynı zamanda Türkçenin yazım ve noktalama kurallarına da dikkat edilmelidir (Karatay, 2018: 111-112-114; Temizyürek et all., 2016: 35-36). Metinlerdeki dil ve üslup basitten karmaşığa, kolaydan zora ve somuttan soyuta biçiminde bir yaklaşımla ortaya konulmalıdır. Ancak çocuğun ileriki yaşlarında zihinsel gelişiminin artmasıyla basit-kurallı cümlelerin yerine birleşik, sıralı vb. cümleler kullanılmalıdır (Demirel, 2021: 26).

Dergideki anlatımlarda ana dilin söz varlığından yararlanarak zengin örnekler sunmak, deyim ve atasözlerini yerinde kullanmak çocuk için edebi metnin anlam dünyasına daha somut örneklerle vâkıf olmasını sağlayacak ve düşünce dünyasını geliştirecektir. İçinde doğup büyüdüğü toplumun kültürü hakkında da bilgi sahibi olacaktır. Aynı zamanda söz varlıkları aracılığıyla çocuk, ana dilinin zenginliklerini farkında olarak ya da olmadan tanıyacak ve kendi bireysel anlatım gücünü keşfetmesine yardımcı olacaktır (Karatay, 2018: 111-112; Kökçü, 2021: 80; Demirel, 2021: 25-26).

1. Konu-Üslup-İleti

Çocukların eserle olan bağını kuvvetlendirmek için onların ilgi, ihtiyaç, merak ve beklentilerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Konu anlatımında temel bileşenleri; olay, olayın geçtiği yer, zaman, karakter ve/veya karakterler oluşturur. Konunun içinde yer alan bu parçalar bir arada, birbirleriyle anlamlı bir bütünlük oluşturmalıdır. Konu çocuk için uygun ve inandırıcı olmalıdır. Çocukların okuma ilgileri değişebileceğinden dolayı konu seçiminde dikkatli olunmalıdır. Konunun; bireysel farklılıklara önem vermesi, evrensel ve ahlaki değerleri içermesi, içinde bulunduğu dönemi ve gerçekliği dikkate alması, tahmin edilenin dışında olması, hayal dünyalarını ve yaratıcılıklarını geliştirmesi, uygun örneklerle işlenmesi, karşılaşacakları durum ve olaylarla ilgili olması beklenmektedir (Karatay, 2018: 98-99; Yalçın & Aytaş, 2017: 58; Kökçü, 2021: 77).

Konular ciddiden komiğe, gerçekçiden hayal ürünü olanlara kadar çeşitli olabilir. Önemli olan nokta konu ele alınırken çocuğun hayat hakkında doğru bilgilendirilmesi ve onların duygu ve düşünce dünyalarının yansıtılmasıdır. Ayrıca konular ele alınırken metinlerin olumlu değer taşıması, ilginç, eğitici ve eğlendirici olmaları vurgulanmaktadır (Temizyürek et all., 2016: 29-30-36).

Çocuk edebiyatı metinlerinde birden fazla anlatım dili kullanılabilmektedir. Anlatımda farklı bakış açılarının kullanımı çocuğun ilgisini çekmesi, çocuğa okuma zevki kazandırması ve kendi bakış açısını oluşturması açısından önemlidir. Fakat dikkat edilmesi gereken nokta çocuk edebiyatı metinlerinde anlatım sade olmalı; duruluk, akıcılık, açıklık gibi unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır. Bu hususlar dikkate alındığında konu, olay, yer ve kahramanlar anlatım açısından daha etkili ve anlaşılır olacaktır (Yalçın & Aytaş, 2017: 93-94). Dolayısıyla çocuk dergilerinde yoğun bir anlatımdan kaçınılmalı ve emredici bir üsluptan uzak bir anlatım benimsenmelidir.

Çocuk dergilerinde verilmeye çalışılan iletiler/mesajlar çocukların yaratıcı düşünme, problem çözme ile ilgili bilişsel becerilerini geliştirmeye yardımcı olur. Bununla birlikte onların ahlaki ve kişilik gelişimlerine olumlu katkılar sağlaması için eserde evrensel, kültürel, ahlaki değerlere de yer verilmelidir (Karatay, 2018: 109-10). Çocuk, okuduğu dergide eğlenceli zaman geçirmenin yanında hayata umutla bakmasına, çevresindeki her varlığa duyarlılıkla yaklaşmasına ve iyi, güzel ve doğru şeylere yönlendirilmesine dikkat edilmelidir (Demirel, 2021: 27).

1. Karakter

Çocuğun okuduğu eserdeki karakteri/kahramanı sevmesi, onun ilgisini çekmesi, merak duyması veya kahramanın yön verici etkinliği sonucunda çocuk karakterle/kahramanla özdeşim kurmak isteyebilmektedir. Farkında veya farkında olmadan karakterin/kahramanın değerlerini çocuk özümseyebilmektedir.  Dolayısıyla karakterin /kahramanın adil, yardımsever, çalışkan, iyilik, doğruluk, gibi evrensel ve ahlaki değerlere sahip ve saygılı olması gerekmektedir. Aynı zamanda yazarın, eserde betimlediği karakter/kahramanın inandırıcı, güvenilir, gerçekçi ve çocukla aynı yaş düzeyinden olması beklenmektedir. Bu açıdan kahraman iyi bir örneği temsil etmelidir (Karatay, 2018: 101-102).

Çocuğun dergide karşılaştığı kahramanlar hem fiziksel hem de kişilik özellikleri yönünden sağlam bir şekilde işlenmeli ve zayıf/kuvvetli yönleriyle birlikte verilmelidir. Çocuk özdeşleştiği kahramanla birlikte çözüm aramayı öğrenebileceğinden dolayı kahramanların karşısına çıkan engeli aşma konusunda gerçek insanlardan farklı davranmaması gerekmektedir. Ayrıca sorunların üstesinden gelebilme hususunda kahramanların gösterdikleri azim, sabır ve özgüvene dikkat çekilmelidir. Böylece çocuğun gerçek hayatta herhangi bir sorunla karşılaşması durumunda azim, sabır ve özgüven gösterebilecektir (Demirel, 2021: 34; Kökçü, 2021: 78).

1. Kurgu

Kurgu konu, kahraman ve temanın belirli bir düzenle metinde işlenmesidir. Edebi türlere bağlı olarak konu, olay, kahramanlar bir metin içinde birbirinden farlı şekilde yerleştirilebilir. Çocuk, başı sonu belli olan ve bütünsel yapı içindeki metinleri kavrar. Dolayısıyla metnin bütünsel yapısının sağlam bir biçimde oluşturulması önemlidir. Metnin çocuk için faydalı olması isteniyorsa olaylar sebep sonuç ilişkisi içinde birbiri ile ilişkilendirilmeli, anlatılmak istenen düşünce çerçevesinde etkili bir biçimde anlatılma ve doğrusal ilerleyen zaman akışı içinde verilmelidir. Her çatışma, düğüm noktasından sonra hemen çözüme ulaşmalıdır (Yalçın & Aytaş, 2017: 91).

1. Resimleme

Çocuk edebiyatından söz edildiğinde resim oldukça önemli bir yer oluşturmaktadır. Örneğin okul öncesinde çocuklar için kitapların edebi içeriğinden daha fazla resimler önemlidir. Çünkü resimlere ilgi duyarlar(Karatay, 2018:84). Resim çocuk dergilerinde bulunması gereken temel öğeler arasında yer alır, denilebilir. Çocuğa sunulan kitabın, derginin ya da herhangi bir yazılı materyalin içeriğindeki resimlerin metinle uyumlu olması gerekir.

Çocuğun yaş düzeylerine göre gelişim özellikleri değişmektedir. Aynı şekilde yaş düzeylerine göre metin-resim oranları da değişmektedir. Bu açıdan resimlerin çocuk üzerindeki etkisi, hedef kitlenin özelliklerinin iyi bir biçimde tespit edilmesine bağlıdır (Demirel, 2021: 35). Edebiyat açısından ahengin de bu şekilde sağlanacağı düşünülmektedir. Dolayısıyla resimlerin tasarımı çocuğun içinde bulunduğu dönemin özellikleri dikkate alınarak seçilmeli veya çizilmelidir.

Çocuk yayınlarında resim, eğitsel olmasının yanında kitabı süsleme, metni tamamlama gibi işlevleri olması yönüyle görselliğe de hitap etmektedir. Çocukların metinlerde başkalarının yaşamlarına konuk olması, oradaki deneyimlerinden yararlanması yani okuyarak öğrenmesi heyecan verici ve keyiflidir. Bu açıdan çocuk için hazırlanan metinlerdeki görseller konu, olay ve iletinin algılanması açısından önemlidir. Ayrıca çocuğun okumaya ayırdığı zamanın eğlenceli olması için resimler büyük etki oluşturmaktadır (Karatay, 2018: 81-82).

Bu şekilde hazırlanan bir dergide çocuğun şu kazanımları elde edebileceği düşünülmektedir:

• Çocuğun ilgisini çekecek ve onun okuma alışkanlığı kazanmasına katkı sağlayacaktır.
• Metinde işlenen konu, durum ve düşünceleri açıklığa kavuşturabilecek ve daha anlaşılır kılabilecektir.
• Anlatılan hikâyeyi resimlerle birlikte zihninde hayal edip canlandırabilecektir. Böylece yaratıcılığını da geliştirebilecektir.
• İşlenen konu ve ana düşünce ile ilgili çocuğun ön bilgilerini harekete geçirmeye; daha sonra, gerektiğinde öğrendiklerini tekrar hatırlaması için öğrenme sürecinde zihnin kavram şemalarını oluşturmasına ve kavram gelişimlerine katkı sağlayacaktır (Karatay, 2018: 79-80).
• Çocuğun tahmin becerisini harekete geçirerek onun dil gelişimini destekleyecektir (Kökçü, 2021: 75).

3. Yöntem
   1. Araştırmanın Modeli/Deseni

Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemleri arasında yer alan belge incelemesi kullanılmıştır. Söz konusu yöntem “araştırılması hedeflenen olgu ve olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar” (Yıldırım & Şimşek, 2011: 187).

1. İncelenen Dokümanlar

“Ölçüt örnekleme yöntemindeki temel anlayış önceden belirlenmiş bir dizi ölçütü karşılayan bütün durumların çalışılmasıdır. Burada sözü edilen ölçüt veya ölçütler araştırmacı tarafından oluşturulabilir ya da daha önceden hazırlanmış bir ölçüt listesi kullanılabilir” (Yıldırım & Şimşek, 2011: 112). Ölçüt olarak araştırmanın yapılma zamanı dikkate alınarak tamamlanmış ve en yakın yıl olması sebebiyle 2020 yılı seçilmiştir. Çalışma kapsamında Diyanet Çocuk Dergisi’nin 2020 yılına ait sayıları biçim ve içerik özellikleri açısından incelenmiştir. 2020 yılındaki 12 sayı ile sınırlandırılıp ek sayılar incelemeden hariç tutulmuştur. Çalışmada, belirlenen dönem içerisinde yayınlanan dergiler incelenmiş, daha önceki sayılarla karşılaştırmalar yapılmamıştır.

1. Verilerin Analizi

Belge incelemesi yöntemiyle elde edilen veriler betimsel analiz yaklaşımıyla çözümlenmiştir. “Bu yaklaşıma göre, elde edilen veriler, daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır. Veriler araştırma sorularının ortaya koyduğu temalara göre düzenleneceği gibi, görüşme gözlem süreçlerinde kullanılan sorular ya da boyutlar dikkate alınarak da sunulabilir. Betimsel analizde, görüşülen ya da gözlenen bireylerin çarpıcı bir biçimde yansıtmak amacıyla doğrudan alıntılara sık sık yer verilir. Bu tür analizde amaç, elde edilen bulguları düzenlenmiş ve yorumlanmış bir biçimde okuyucuya sunmaktır” (Yıldırım & Şimşek, 2011: 224).

Çocuk edebiyatına uygun olarak hazırlanacak bir yayında dikkat edilmesi gereken bazı temel ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeleri tespit edilmek için alandaki çocuk edebiyatı ile ilgili kaynaklar incelenmiş, literatür taraması yapılmıştır. Çocuk edebiyatı ilkeleri genelde kitapları esas alır şekilde yazılmıştır. Bu çalışmada dergi için gerekli ilkeler, kitaplar için yazılmış ilkelerden hareketle oluşturulmuştur. Biçim ve içerik bakımından çocuğa göre hazırlanacak dergideki ilkeler belirlenmiştir. Buradan hareketle veri çözümlemesi için bir çerçeve oluşturulmuştur. Sonrasında Diyanet Çocuk Dergisi’nin 2020 yılına ait sayıları biçim ve içerik özellikleri açısından incelenmiştir. Ana kategori olarak iki başlık belirlenmiştir. Bunlar, biçim özellikleri ve içerik özellikleridir. Biçim özelliklerinin alt kategorileri: kapak, boyut ve cilt tasarımı, sayfa ve yazı tasarımıdır. İçerik özelliklerinin alt kategorileri ise dil ve anlatım, konu, üslup, ileti, karakter, kurgu, resimlemedir.

4. Bulgular
   1. Biçim Özellikleri

Bu bölümde derginin kapak, cilt ve boyut tasarımı, sayfa ve yazı tasarımı incelenmiştir. Aylık olarak yayımlanan derginin ön ve arka kapağı bütün halindedir. Kapakta logo haricinde aylara göre renkler, üzerindeki resim ve yazılar değişmektedir. Buradaki yazı ve resimler açık ve belirgin şekildedir. Kapaktaki resimler, çocuğa dergide işlenen konu ile ilgili ipuçları vermekte olup, dergi içinde anlatılan konular ile uyumludur. Çocukların kullanımı göz önünde bulundurularak dayanıklı malzemeden kapak tercihi yapılmıştır.

Tablo 1: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki Ön ve Arka Kapaklarındaki Yazı ve Şiirler

Tablo 1’de incelenen sayılardaki ön kapak slogan ifadesi, arka kapak şiiri ve yazarı yer almaktadır. Dergide, incelenen sayılardaki ön kapaklarda resim ve konuyla ilgili slogan ifadesi, arka kapaklarda ise resim ve konuyla ilgili bir şiir yer almaktadır. Derginin ismi 2020 yılı sayılarında aynı renk ve punto ile yazılırken slogan ifadesi aylara göre değişik punto ve renklerde yazılmıştır. Bu şekilde tasarlanan kapak, derginin içeriğine dair fikir oluşturmaktadır. Kapakta yer alan resim ve slogan çocuğun dikkatini çekecek niteliktedir. Bu durumun bir etki uyandıracağı kabul edilirse çocukta okuma isteği oluşabilir.

2020 yılı Ocak ayı sayısında derginin boyutunun büyüdüğü, tasarımının yenilendiği ve birkaç yeni köşenin eklendiği belirtilmektedir (Arslan, 2020).  Dergi 21x27,5 cm boyutlarındadır. Derginin boyutu ve ağırlığı yaş düzeyine uygundur. Dergi 1.hamur kâğıda basılmaktadır. Kâğıdın birinci hamur kalitede olması derginin dayanıklı, sayfalarının kolay çevrilebilir ve çocuğun göz sağlığı açısından uygun olması anlamına gelmektedir. Dergide tel dikiş yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntem kağıtların, tel zımba ile birbirine tutturulmasıdır. Çocuk dergilerinin hacmi ve sayfa sayısı dikkate alındığında genellikle tel zımbayla dikme yönteminin kullanıldığı görülmektedir. Derginin sağlamlığı ve sayfa sayısı açısından değerlendirildiğinde bu cilt yöntemi ile dağılma ve kopma olmayacaktır.

Dergi içerisindeki sayfalar konu ile ilgili resim ve metin şeklinde tasarlanmıştır. Dergide yer alan bölümlerde, sayfa tasarımında metin ve resim oranları değişmektedir. Dergide çizgi roman ve balon konuşmalar şeklinde tasarlanmış sayfalar yer almaktadır. Bazı bölümlerde ise sayfanın yarısında resim yarısında metin yer alırken bazı bölümlerde sayfanın ortasında metin yer alıp kenarlara resim yerleştirilmiştir. Bu tasarım şekilleri çocuğun dikkatini çekecek nitelikteyken bazı bölümler bir sayfa metne bir sayfa resme ayrılarak tasarlanmıştır.  Bu şekilde tasarlanan sayfalar Mayıs sayısında “Kaydırak” bölümünde, Eylül sayısında “Günlüğüm” bölümünde, Ağustos, Ekim ve Kasım sayılarında “Salıncak” bölümünde yer almaktadır. Bir tam sayfada metnin verilmiş olması çocuğun dikkatinin dağılmasına neden olabilir. Bu yüzden kısa paragraflar ve aralarına resimler yerleştirilerek sayfa tasarımında bulunmak çocuk için daha uygun görünmektedir. Derginin 12 sayısı bir bütün olarak değerlendiğinde -birkaç örnek hariç- sayfa düzenindeki resim, fotoğraf, yazı gibi ögelerin birbirleriyle uyumlu ve orantılı olması, çocuğun ilgisini çekmek ve korumak açısından uygundur. Bu durum çocuğun dikkatini dergiye verme ve yazılı metne yönlenme açısından önemlidir. Resimler ve metin iç içe geçmemiş, sayfa kenarlarında boşluklar bırakılmıştır. Aynı zamanda metin- resim uyumuna özen gösterilmesi çocuktaki estetik zevkin gelişmesine katkı sağlayacaktır.

Dergideki yazı tasarımı incelendiğinde metinlerin yazı puntoları 7-13 arasında değişmektedir. Satırların uygun aralıklarda olması çocuğun metni okumayabilmesi ve takip edebilmesi açısından önemlidir. Bu yüzden dergide metinlerin satır aralıklarına dikkat edilmesi gerekir. Harflerin renk ve biçimleri okumayı kolaylaştırıcı yani çocuğun durmadan okuyabileceği ve geriye dönüş yapmasına gerek kalmayacak sadeliktedir. Harflerin metinlerde farklı renklerde yer alması çocuğun ilgisini çekecek ve okuma isteğini oluşturabilecek niteliktedir. Dergide Temmuz sayısında yer alan “O Piti Piti Bilim Sepeti” bölümü 7 punto ile yazılmıştır: “Karagöz’üm görünmüyor kaç gündür. Biraz daha göremezsem ağlayacağım hüngür hüngür” (Ö. Evcim, 2020a). Çocukların gelişim düzeyine göre çocuk yayınlarında kullanılan harflerin, çocukların hem sözcükleri kolayca okumasına ve tanımasına olanak sağlaması hem de okurken gözünü yormayacak boyutta olması açısından, en az 12 punto (Temizyürek et all., 2016: 35; Karatay, 2018: 94) olması önerilmektedir.  Dolayısıyla metinlerin 7 puntolu olması çocuklar için, onların gelişim düzeyleri dikkate alındığında, düşük kalmaktadır.

Bir çocuk dergisinin nitelikli hale gelmesini sağlayan ilk özelliğin tasarım olduğu kabul edilirse tasarımın çocuğa uygun ve çocuğa göre olması gerekmektedir. Bu açıdan Diyanet Çocuk Dergisi incelendiğinde tasarımın çocuğa uygun ve çocuğa göre olduğunu ifade etmek mümkündür. Sonuç olarak çocuk edebiyatındaki biçimsel özellikler açısından bakıldığında 2020 yılı Diyanet Çocuk Dergisi tasarımı çocuğa hitap etmektedir ve biçimsel özellikler açısından uygun özellikler taşımaktadır.

1. İçerik Özellikleri

Bu bölümde derginin içindekiler kısmında yer alan bölümler listelenmiştir. Ayrıca dergi; dil ve anlatım, konu, karakter, kurgu ve resimleme açısından incelenmiştir.

Tablo 2: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki Yer Alan Bölümler

Tablo 2’de dergide o ay içinde yer alan bölümler (X) harfiyle, yer almayan bölümler ise (------) şeklinde işaretlenmiştir. Derginin 2020 yılına ait içindekiler kısmı üç ana başlık halinde incelenebilir. Bunlar, 12 sayı boyunca devam eden bölümler, Ocak ayında olup, sonrasında bir veya birkaç sayıda yer almayan bölümler ve dergiye yeni eklenen bölümler olarak sayılabilir.

Dergide, “Yavuz Kılavuz”, “Hokka”, “Zehra”, “Haydi Gidelim”, “Yazı Tahtam”, “Burçin ile Burhan”, “O Piti Piti Bilim Sepeti”, “Mavi”, “Büyüten Ajanda”, “Bu Söz Bize Ne Söyler”, “Şipşak”, “İlmin Öncüleri”, “Bulmaca Treni”, “Neşeli Karikatürler”, “Sizden Gelenler”, “Bulmaca Çözümleri” 12 ay boyunca devam eden bölümlerdir. Ocak sayısında “BuNeBu?” başlığıyla yer alan bölüm Mart sayısıyla birlikte “Nedir Bu?” olmuştur. Sadece başlığı değişen bu bölüm 12 ay boyunca devam eden bölümler arasındadır.

Dergide, “Günlüğüm” bölümü 11 sayı boyunca devam etmiş ve Aralık sayısında yer almamıştır. “Oyun Parkı” bölümü Ocak, Şubat, Mart, Mayıs, Haziran sayılarında yer almıştır. “Allame Nine” 11 sayı boyunca devam etmiş ve Kasım ayı sayısında yer almamıştır.  “Oyun Oynayalım Mı?” 11 sayı boyunca devam etmiş ve Temmuz ayı sayısında yer almamıştır. “Haydi Çizelim” bölümü 11 sayı boyunca devam etmiş ve Mart sayısında yer almamıştır.

Dergiye Şubat sayısında “Kaydırak” bölümü eklenmiştir. Bu bölüm Şubat, Mart, Nisan ve Mayıs sayılarında yer almıştır. Nisan sayısında “Salıncak” bölümü eklenmiştir. Bu bölüm Nisan, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık sayılarında yer almıştır. Temmuz sayısında “Asr-ı Saadet’ten”, “Bunları Biliyor musunuz?” ve “Mini Röportaj” bölümleri eklenmiştir. Bu bölümler sadece Temmuz sayısında yer almıştır. Ayrıca Temmuz sayısında “Şiir” bölümü de eklenmiştir. Bu bölüm ise Temmuz, Ağustos, Kasım ve Aralık sayılarında yer almıştır. Eylül sayısında “Meyvelerin Dünyası” bölümü eklenmiş ve Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık sayılarında yer almıştır.

1. Dil ve Anlatım

Derginin içeriğinde yazı, şiir, çizgi roman, gibi farklı edebî türler ve oyun, bulmaca, okur paylaşımları gibi farklı bölümler yer almaktadır. Bu bölümlerde noktalama ve yazım kurallarına uyularak anlatımda duru ve akıcı bir üslup benimsenmiştir. Aynı zamanda dergide, metin yazarları genellikle tek yüklemli ve fazla sözcükten oluşmayan cümleler tercih etmişlerdir. Bu durum metinlerin, çocuğun dil düzeyine uygun bir yaklaşımla ele alındığını göstermektedir.

Dergide incelenen sayılar içerisinde fazla sözcükten oluşan birkaç cümleye rastlanmıştır. Bunlardan biri, Kasım sayısı “O Piti Piti Bilim Sepeti” bölümündeki  “Sonbaharda ise yeteri kadar güneş ışığı ve su bulunmadığından, var olan besin depo edilir, bitki kışa hazırlık yapar ve yapraklarını döker.”(Ö. Evcim, 2020a: 19) cümlesidir.  Bu cümledeki kelime sayısı 21dir. Çocuğun dil gelişimi dikkate alındığında uzun cümleleri anlayabilmesi ergenlik dönemi yani ileri yaşlara denk gelmektedir. Dolayısıyla daha küçük yaşlardaki çocuklar için tek yüklemli ve az sözcüklü cümleler tercih edilmelidir. Dergide yabancı birkaç kelime -Tablo 3’te görüleceği üzere- “BuNeBu?/ Nedir Bu?” bölümünde ve Mayıs sayısı “Kaydırak” bölümünde “Moby Dick” ifadesi geçmektedir. Bunun haricinde yabancı kelimeye rastlanmamış olması dergide Türkçe anlatımda yabancı bir sözcük kullanılmamaya özen gösterildiği anlamına gelmektedir.

Nisan sayısında “Hokka” bölümünde “…hürriyet meşalesinin yanmasına…”(Yıldırım, 2020: 6) tabiri ve yine bu sayıda “Kaydırak” bölümünde “Ama şu rüzgar yok mu? Bütün sesleri koca midesine doldurup, hızla geçiyor aramızdan” (Çoban, 2020a: 25) cümlesi yer almaktadır. Mayıs sayısında “Zehra” bölümünde  “…ağzından yel alsın…” (Demir, 2020: 8) deyimi geçmektedir. Yine Mayıs sayısında “Büyüten Ajanda” bölümünde “… mısraları kulağınıza çalınmıştır, … bizim ömrümüze ışık olacak…, …velhasıl…” (Kardaş, 2020a: 27) kelimeleri geçmektedir. Yine Mayıs sayısında arka kapakta yer alan “Annem Çeker” (Y. E. Evcim, 2020c: 50) şiirinde çekmek fiili birden fazla anlamıyla kullanılmıştır. Haziran sayısı “O Piti Piti Bilim Sepeti” bölümündeki anlatımda “organel, plastid, pigment, ksantofil, likopen, kromoplast plastidi, klorofil, kloroplast plastidi, lökoplast plastidi, algler” (Ö. Evcim, 2020b: 19) kelimeleri geçmekte olup fazla sayıda biyolojik terim kullanılmıştır. Temmuz sayısı “Yazı Tahtam” bölümünde başlık “Elif cüzü, Elif’in Cüzü” (F. N. Y. Evcim, 2020b: 14) şeklindedir. Ekim sayısı “Nedir Bu?” bölümünde Porselen tanımı yapılırken “Aman dikkat, kolay kırılır. Onlar kırılırsa annen de kırılır.” (F. N. Y. Evcim, 2020a: 11) cümlesi ve  yine bu sayıda “Neşeli Karikatürler” bölümünde “Bindiğim dalı keseceğim de…” (Çakıl, 2020: 45) deyimi yer almaktadır. Aralık sayısı “Burçin ile Burhan” bölümünde başlık “Başarı Engel Tanımaz Yeter Ki Engelleri Kaldıralım” (İpek, 2020: 16) şeklindedir. Elif isminin kullanımında biri canlıya diğeri bir nesneye hitap etmektedir. Kırılma somut eylemi ifade ederken diğer kırılma soyut, görülemeyen bir kırılmadan bahsetmektedir. Bir fiilin veya ismin birçok anlamda tek metinde kullanılması, çocuğun bilmediği kelimelerin metinde fazlaca yer alması, anlaması zor olan deyim ve ifadelerin metinde kullanılması çocukta kavram ve anlam karmaşası yaratabilmektedir. Çocuk bulunduğu gelişim dönemi itibariyle, açıklanmadan bu ifadelerin metinlerde yer almasıyla somut-soyut dengesini kuramayabilir ve manalarını zihninde oluşturamayabilir. Dolayısıyla çocuk için metin oluşturulurken onun gelişim özelliklerinin dikkate alınması gerekmektedir.

Dergilerin güncel ile olan bağlantısı dikkate alındığında dilin, günlük hayattaki kullanımlara yer vermesi gerekmektedir. Derginin güncel ile bağlantılı olarak günlük hayatta daha fazla kullanılmaya başlanmış kelimelere yer verildiğini Mayıs sayısında görmekteyiz. Sayının “Nedir Bu?” bölümünde “Karantina” (F. N. Y. Evcim, 2020a: 18) kelimesine ve tanımına yer verilmiştir. Mayıs sayısının “İlmin Öncüleri” bölümünde “Hasta iken evde yat. Dinlen ki, vücudunda bir savaş var, onu fazladan bir de sen yorma. Dışarı çıkma ki başkalarına da bulaştırmayasın. Çıkması gerekenler de yüzünü örtmeli, maske takmalı. Mikroplar uzağa kaçmasın” (Kardaş, 2020: 37) cümleleriyle güncel ile bağlantılı olarak günlük hayattaki kullanımlarla çocuklara öğütler verilmiştir.

Tablo 3: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki “BuNeBu?/ Nedir Bu?”, “Bu Söz Bize Ne Söyler?” Bölümlerinde Yer Alan Kelimeler ve “Bulmaca Treni” Bölümünde Yer Alan Başlıklar

Dergide geçen bazı kelimelerin anlamını veren bir bölüm oluşturulmuştur. Bu bölüm Ocak ayı sayısında “BuNeBu?” adıyla yer alırken Mart ayı sayısından sonra “Nedir Bu?” adıyla yer almıştır. Tablo 3’te görüleceği üzere her ay farklı kelimeler yer almış ve tanıtılmıştır.  Dergide 12 sayı boyunca yer alan “Bu Söz Bize Ne Söyler?” bölümünde bir atasözünün kelimelerinin anlamları verilmiştir. Okuyucudan ipuçlarına bakarak hangi atasözü olduğunu bulmaları istenmiştir. Tablo 3’te bu bölümde yer alan atasözleri verilmiştir. Dergide 12 sayı boyunca yer alan bir diğer bölüm “Bulmaca Treni”dir. Tablo 3’te bu bölümde bulmacalara ait başlıklara yer verilmiştir.

“Nedir Bu?”, “Bu Söz Bize Ne Söyler?” ve “Bulmaca Treni” bölümlerinin dergide yer alması çocuğun yeni sözcükler öğrenme, öğrendiklerini akılda tutma ve zihni gelişime katkı sağlaması bakımından sözcük varlığını artırıcı etkinliklerdir. Böylece bu üç bölüm sayesinde çocuk hem sözcük dağarcığını geliştirecek hem de doğup büyüdüğü toplumun kültürü hakkında bilgi sahibi olacaktır. Bununla birlikte derginin atasözü gibi uzun gözlemler sonucu söylenmiş ve öğüt verici nitelikte sözleri çocuğa öğretme noktasında katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Çocuk okuyucu için bu özelliklere sahip bir dil ile oluşturulan dergi, Türkçe’nin söz varlığından yararlanarak hazırladığı bölümlerle, yeni sözcükler ve kavramlar öğrenme, dilin imkanlarını görme ve kendi dil gelişimini yürütebilmesi açısından fayda sağlayabilir.

1. Konu-Üslup-İleti

Gelişim düzeylerine bağlı olarak çocuklarda okuma ilgileri değişebilmektedir. 7-12 yaş arasındaki çocuklar için “insan, doğa ve hayvan sevgisi, olağanüstü olay ve durumlar, gezi, kahramanlık, macera, mizah-komiklik, gezi ve fantastik” (Karatay, 2018: 99) gibi konular ilgileri çekebilmektedir. Dergide çocuğun gelişim düzeyine hitap eden bu konular farklı bölümlerde yer almakla birlikte her ay farklı bir konu belirlenmektedir. Bu konular belirlenirken; evrensel ve ahlaki değerleri içermesine, içinde bulunduğu dönemden kopuk olmamasına dikkat edildiği gözlenmiştir. Ayrıca dergide o ay için seçilen konu, dergi içerisindeki diğer birkaç metinle desteklenmiştir. Bu durum konunun sayı içerisindeki bütün metinlere yayılmamış olduğu göstermektedir. Örneğin, Ocak ve Şubat sayılarına bakıldığında; Ocak sayısının konusu olan ‘saygı’ dergi içerisindeki “Yazı Tahtam”, “Burçin ile Burhan” ve “Mavi” bölümlerinde, Şubat sayısının konusu olan ‘üç aylar’ ise dergi içerisindeki “Zehra”, “Burçin ile Burhan” ve “Allame Nine”, “Kaydırak” bölümlerinde işlenmektedir. Dolayısıyla seçilen konu sınırlı bölümlerde işlenmiştir.

Tablo 4: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki Konular

2020 yılına ait konular Tablo 4’te görüleceği üzere şu şekildedir: Saygı, Üç aylar, Çanakkale, Ramazan, Bayram, İnternet, Kur’an, Doğruluk, Okumak, Hz. Peygamber, Cömertlik, Engelleri Aşmak. Dergideki konular; milli, manevi, ahlaki ve dini değerler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Nisan sayısında “Büyüten Ajanda” bölümünde otizm tanıtılmış, Aralık sayısında ise engellilik konusuna yer verilmiştir. Dergide bu iki konuya yer verilmesi çocukta farkındalık oluşturmak, o konu hakkında bilgi vermek, farklıkları tanıma ve duyarlı bir birey olma noktasında önem oluşturmaktadır. Dergide konular belirlenirken güncel olması da göz önünde bulundurulmuştur. Şubat sayısında “Merhaba” bölümünde “Bu sayıyı hazırladığımız esnada üzücü bir haber aldık. Hepinizin bildiği gibi Elazığ, Malatya ve civarındaki illerde de hissedilen büyük bir deprem yaşandı. Depremde vefat edenlere Allah’tan rahmet, yaralı olanlara da acil şifalar diliyoruz. Deprem öncesinde alınması gereken tedbirlerle, deprem esnasında yapılacakları güvenilir kaynaklardan öğrenelim” (Arslan, 2020b). 24 Ocak’ta meydana gelen Elazığ depremi sonrasında dergi, Şubat ayında “Yazı Tahtam” bölümünde depremde yapılabilecekler anlatılmıştır. Haziran sayısında 2020 yılı Mart ayında başlayan evde kalma sürecinde internetle kurulan bağın daha kuvvetlendiği belirtilerek bu bağın nasıl kurulacağı ile ilgili olarak konu internet olarak belirlenmiştir. Ağustos sayısında Ayasofya Camii’nin tekrar açılması sebebiyle “Hokka” bölümünde Ayasofya Camii anlatılmıştır. Yine bu sayının “Allame Nine” bölümünde “Karantinada kurallara harfiyen uydunuz…” (Gürbüz, 2020: 34) cümlesinde karantina ifadesi geçerken  “İlmin Öncüleri” bölümünde “Korona sürecinde evde durmaktan…” (Kardaş, 2020c: 36) söz edilen cümlede korona ifadesi yer almaktadır.

Tablo 5: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki “O Piti Piti Bilim Sepeti”, “Büyüten Ajanda”, “İlmin Öncüleri” Bölümlerindeki Başlıklar

Konular ele alınırken metinlerin olumlu değer taşımasının göz önüne bulundurulduğunu ifade etmek gerekmektedir. Ayrıca Tablo 5 ve Tablo 6’da görüleceği üzere çeşitli bölümlerle derginin eğitici ve eğlendirici olmasının da sağlandığı gözlenmiştir. Tablo 5 ve Tablo 6 bu bölümlere ait başlıklara yer verilmiştir.

“Günlüğüm” bölümünde Hz. Peygamber, sahabelerin hayatlarından örnekler, dostluk, sevgi, paylaşmak gibi değerler anlatılırken, “Hokka” ve “Yazı Tahtam” bölümlerinde ise çoğunlukla o ayki konuyla ilgili metinler sunulmaktadır. “O Piti Piti Bilim Sepeti” bölümünde Şubat sayısından itibaren bilime dair konular Karagöz ve Hacivat arasında diyaloglarla çocuğa sunulmaktadır. “Büyüten Ajanda” bölümünde ise her ay farklı içerikle çocuğa önemli günler ve kişiler hakkında bilgi verici, eyleme geçmek için harekete geçirici metinler yer almaktadır. “İlmin Öncüleri” bölümünde bir bilgin tanıtılarak, çocuk için öğüt niteliğinde bilgilere yer verilmektedir.

Tablo 6: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki “Oyun Oynayalım Mı?” ve “Oyun Parkı” Bölümündeki Başlıklar

Dergiye eğlendiricilik açısından bakıldığında “Oyun Oynayalım Mı?”, “Neşeli Karikatürler” ve “Oyun Parkı” bölümleri örnek olarak verilebilir. “Oyun Oynayalım Mı?” ve “Oyun Parkı” eğlenceli, eğlendirirken harekete geçirici içeriklere sahiptir. Oyun çağında olan çocuk için bu bölümlere yer verilmesi önemlidir. Ocak sayısında iki oyun bölümüyle başlayan dergi daha sonraki sayılarda tek oyun bölümüyle devam etmiştir. “Neşeli Karikatürler” bölümüne tabloda yer verilmemesinin sebebi bölümde başlıkların yer almamasıdır.

Çocuğun içinde yaşadığı toplumda erdemli bir birey olması istenmektedir. Bunun için çocuk, birtakım değerlere ihtiyaç duyacaktır. Bu açıdan doğruluk, saygı, yardım, sevgi gibi değerlerin çocuğa kazandırılması gerekmektedir. İncelenen 2020 yılı içerisinde dergide ele alınan konular ve konuların ele alış biçimlerine çocuğa kazandırılmak istenen mesaj açısından bakıldığında gelişim düzeylerine uygun olduğunu ileri sürmek mümkündür. Aynı zamanda metinlerdeki anlatımlar, konunun içinde yer alan olay, mekân, zaman, karakter bir arada ve birbirleriyle anlamlı bir bütünlük oluşturularak sunulmuştur. Derginin bazı bölümlerinde anlatım diyaloglar halinde sağlanmıştır. Buradaki diyaloglar doğal biçimde ve karakterlere uygun olarak tasarlanmıştır.

Derginin iletisinin çocuğa milli, manevi, ahlaki, dini ve güncel değerler hakkında bilgiler sunmak olduğunu söylemek mümkündür. Derginin içindeki metinlerde sunduğu iletiler bir bütün olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla iletiler, metinler arasında birbirlerini desteklemişlerdir. İletiler çocuğun duygu ve düşünce dünyasına uygun olarak kişiler arası iletişime, günlük yaşama, ahlaklı birey olmaya yönelik yeni duyarlılıklar oluşturacak ve yeni yaşantılar kazandıracak niteliktedir. Burada dikkat çekici nokta iletilerin emredici veya buyurgan bir üslupla değil çocuğu bilinçlendirici, anlamasını sağlamaya katkı sağlayıcı bir üslupla ele alınmış olmasıdır. Yani çocuğa mesaj doğrudan ve açıkça verilmemekte kendisinin fark etmesi ve anlamı yapılandırması istenmektedir. Eğiticilik açısından değerlendirildiğinde derginin böyle bir üslupla iletilerini sunması önem taşımaktadır.

Tablo 7: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki “Haydi Gidelim” Başlığındaki Konular

Tablo 7’de “Haydi Gidelim” başlığındaki konular yer almaktadır. Gezi konuları çocuğunun ilgi alanları arasındadır. Dergi bu alana yönelik bölüm ayırmış olması çocuğun yeni yerleri keşfetmesine katkı sağlayacaktır.

Tablo 8: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki Arka İç Kapakta Yer Alan Reklamların Başlıkları

Tablo 8’de derginin 2020 yılı sayılarındaki arka iç kapakta yer alan reklamların başlıkları verilmektedir. Ocak ve Şubat ayındaki kitap tanıtımı engelli bireylere karşı çocukta farkındalık oluşturma açısından; reklamlarda kendi okuyabileceği ve izleyebileceği yayınların tanıtılması da okuma alışkanlığı oluşturma ve kaliteli içerikler seyretme açısından önemlidir.

Çocuk okuyucu için bu konularla oluşturulan dergi, hazırladığı bölümlerle, yeni bilgiler öğretme, değerler, yeni farkındalıklar, duyarlılıklar ve yaşantılar kazandırma, iletişim becerilerini geliştirme, açısından fayda sağlayabilir.

1. Karakter

Çocuk okuduğu eserdeki karakteri/kahramanı sevmesi, onun ilgisini çekmesi sonucunda karakterle/kahramanla özdeşim kurmak isteyebilmekte ve karakterin/kahramanın değerlerini özümseyebilmektedir. Dergideki olayların anlatımı ile sağlanan gerçeklik, inandırıcılık ve samimiyet sayesinde karakterlerin çocuğun özdeşim kurabileceği özellikleri taşımaktadır. Aynı zamanda dergide yer alan karakterler çocuğun özdeşim kurabilmesi için uygun sayıdadır. Karakter seçimi önemli olup, dergide karakterin/kahramanın evrensel ve ahlaki değerlere sahip ve saygılı olmasına dikkat edilmiştir. Bu açıdan dergideki kahramanlar iyi bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Dergide “Yavuz Kılavuz”, “Zehra”, “Mavi”, “Burçin ile Burhan”, “Allame Nine” isimleriyle oluşturulmuş bölümler ve kahramanlar yer almaktadır.

Tablo 9: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki “Yavuz Kılavuz”, “Zehra”, “Mavi”, “Burçin ile Burhan”, “Allame Nine” Bölümündeki Başlıklar

Karakterler görsel olarak resmedilmiş ve metinlerde yer almıştır.  Karakterlerin fiziksel olarak gösterilmiş olması metin-resim bütünlüğü açısından da önemlidir.  Bununla birlikte -birkaç karakter hariç- karakterlerin çoğu, çocukla aynı yaş düzeyindedir. Bu bölümlerdeki metinlerde gerçek yaşamdan diyaloglarla olay kurgusu sağlanmıştır. Bazı bölümlerde kahramanların yaşadıkları çevreler, olay kurgusunda yer almaktadır. Bu şekilde sağlanan kurgu sayesinde 

-kahramanlar inandırıcı bir biçimde yer almakta,

- kahramanların davranışlarında abartılar yer almamakta,

- kahramanların amaca ulaşması rastlantıya bırakılmamakta,

-kahramanların çevresiyle olan iletişimi çocuğun da çevresindeki olağan iletişimini geliştirmesine katkı sunmakta, yaşam gerçekliğini anlamaya yönelik faydalı ipuçları vermektedir.

Metinlerde geçen soruları veya diyalogları derginin hitap ettiği yaş grubunun da sorması veya bu tarz konuşmaları yapma ihtimali olay-karakter bütünlüğünü de sağlamaktadır. Karşılaştıkları durumda yardımcı olma, yaşantılar, problemlere karşı durumlarla ilgili olarak dergide Haziran ve Ağustos sayılarındaki “Burçin ile Burhan” bölümleri örnek olarak vermek mümkündür. Ağustos sayısındaki “Mavi” bölümünde “Ben geçen gün ablamın kalemiyle yazı yazıyordum. Rengini çok sevdim. İçini açıp bakmak istedim. Açmak isterken kırıldı. Çok üzgünüm” (Çoban, 2020b: 21) cümleleriyle karakterin yaşadığı bir olay anlatılmaktadır. “Haydi gel, ablama birlikte söyleyelim. Daha fazla aramasın. Kalemi kırıldığı için üzülür ama sen doğru söylediğin için de mutlu olur…” cümlesiyle karakterin yaşadığı duruma cevap verilmiştir. Burada doğruluk, karakterin ailesiyle iletişimi, yaşadığı olaya karşı nasıl davranması gerektiği açısından sağlanan bir anlatım çocuğa örnek olacak bir durum niteliğindedir.

Çocuk metinlerde karakterler, okuyucularda yanlış bir başarı bilinci oluşturmamak için başarılarını gerçekten hak etmeleri gerekir. Dergide Nisan sayısındaki “Zehra” bölümünde “Öğretmenimiz yazdığım hikâyeyi çok beğendi. Okuldaki 23 Nisan programında birkaç arkadaşımla beraber piyesini yapmamızı istedi” (Demir, 2020: 8) cümlesi yer almaktadır. Burada karakterin ulaştığı başarıyı gerçekten hak ettiği sonucuna varılabilir.

Dergide yer alan karakterler aracılığıyla nasıl bir “çocuk” gerçekliğine ulaşılmaya çalışılmaktadır? sorusuna derginin işlediği konular bağlamında cevap verilebilir. Bu konular milli, manevi, ahlaki, dini ve güncel değerler olarak birkaç başlık altında toplamak mümkündür. Dolayısıyla soruya, dergide anlatılan karakterlerle ‘milli, manevi, ahlaki, dini ve güncel değerler’e sahip bir çocuk gerçekliğine ulaşılmaya çalışılmak istenmektedir, şeklinde cevap vermek mümkündür.

1. Kurgu

Konu, kahraman ve temanın belirli bir düzenle metinde işlenmesine kurgu denilmektedir. Dergideki metinler sebep-sonuç üzerine kurgulanıp, bütüncül yapı içinde sunulmuştur. Metinlerdeki zamanın belirli bir çizgi halinde ilerlemesine özen gösterilmiştir. Dergi içerisinde yer alan metinlerdeki kurguda anlamlı bir tutarlılık bulunmaktadır. Ayrıca kurgu, çocuğun okuma isteğini ve heyecanını canlı tutacak niteliktedir. Metnin kurgusu yalın bir anlatım çizgisiyle çocuğun anlama düzeyine göre oluşturulmuştur. Olay kurgusunda, abartılmış meraka ve tesadüfilik içeren ögelere rastlanmamıştır. Karakterler olay kurgusu içinde gerçek hayata yakın olmaları sebebiyle inandırıcılıklarını korumaktadırlar.

Metinlerde çocuğun hayal kurmasına, araştırma yapmasına, bilgi, görgü ve tecrübe kazanmasına imkân sağlayan ve araştırmaya teşvik eden ifadeler yer almaktadır. Mart sayısında “İlmin Öncüleri” bölümünde “Şimdi benden bir iki ipucu bekliyorsunuz galiba? Çikolata yemediğim, derslerden hep 100 almadığım halde nasıl mutlu olurum, diye soruyorsunuz. Eh boşuna mı kitabını yazdık, mutluluk bilgisinin? Alın, okuyun. Evet evet okuyun. İyi okuyun! İşte size önemli bir ipucu hem iyi okuyun hem de iyi eserler okuyun. Derginiz gibi, Kutadgu Bilig gibi. Ve tabi yazın! İşinizi iyi yapın, bol bol iyilik yapın” (Kardaş, 2020d: 37) cümleleri yer almaktadır. Bir diğer örnek ise Aralık sayısında “Büyüten Ajanda” bölümündedir. Bu bölümde “Tanıyalım: Madenci Kime Denir?” başlığındaki metinde “Hangi şehrimizde, hangi maden çıkar merak ediyorsanız https://www.mta.gov.tr/ adresini ziyaret edebilirsiniz” (Kardaş, 2020b: 26) cümlesi yer almaktadır. Bu metinlerdeki yer alan ifade ve internet sitesi adresi araştırmaya teşvik eden cümleler arasındadır. Bu özelliklere sahip bir kurgu ile çocuğun metni anlaması kolaylaşacak ve metin çocuk için faydalı olacaktır.

1. Resimleme

Dergide görseller, kapakta ve içerikte yer almaktadır. Kapakta yer alan görseller her sayı için değişmektedir. Her sayıda yeni bir slogan belirlenerek bu slogana göre yeni resimlere yer verilmektedir. Kapakta ve içerikte yer alan resimlerin metinle uyum içinde olduğu ve metnin anlamı tamamladığı sonucuna varılmıştır. Aralık sayısında “Bu Söz Bize Ne Söyler?” bölümünde neredeyse sayfanın tamamını kaplayan bir resmin bulunması bu bölümdeki metin-resim orantısının sağlanamamasına sebep olmuştur. Bunun haricinde içeriklerdeki metin-resim orantısı çocuğun yaş düzeylerine göre tasarlandığı gözlenmiştir. Bu açıdan derginin genelinde resimlerin çocuğun yaş düzeyleri göz önünde bulundurularak hazırlandığı sonucuna varılabilir.

Dergi içeriğindeki resimler konuyu desteklemek, metni tamamlamak ve anlam katmak gibi amaçlarla yer almaktadır. Bu sayede dergide yer alan resimlerin, çocukta resim diliyle iletişimi isteklendirecek nitelikte olduğu sonucuna varılabilir. Resimlerdeki nesne ve varlıkların kaliteli çizimi metnin çocuğun zihninde canlandırılmasına katkı sağlamaktadır. Resimler, çocuğun düşünce ve hayal dünyasının gelişmesine katkı sağlayacak özellikler taşımaktadır. Ocak sayısındaki “BuNeBu?” başlığında kullanılan elinde büyüteçle yer alan çocuk resmi çocuğu araştırma yapmaya sevk edebilecek niteliktedir.

Tablo 10: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki “Şipşak” Bölümündeki Okuyucudan Göndermesi İstenen Resimlerin Konuları

Dergide yer alan “Şipşak” bölümünde bir konu belirlenmiş ve okuyucular bu konuya göre resim göndermişlerdir. Tablo 11’de bu bölüme ait okuyucudan göndermesi istenen konu başlıkları yer almaktadır.

Tablo 11: Diyanet Çocuk Dergisinin 2020 Yılı Sayılarındaki “Haydi Çizelim” Bölümündeki Başlıklar

Tablo 11’de görüleceği üzere “Haydi Çizelim” bölümünde her ay için farklı bir çizim konusu belirlenmiştir. “Sizden Gelenler” bölümünde ise herhangi bir konu belirlenmemiş ve okuyucular tarafından kendi çizdikleri resimler ve yazdıkları mektuplar yayınlanmıştır. Belirli bir konu olmadığından dolayı “Sizden Gelenler” bölümü için tablo yapılmamıştır.

Sonuç ve Öneriler

Süreli yayınların, çocuk için güncel olaylar ile bağını kurması, bilgi vermesi, eğlenceli etkinlikler sunarak boş zamanlarını değerlendirme alışkanlığı kazandırması açılarından önemi büyüktür. Süreli yayınların bir diğer önemi ise yayınladıkları çeşitli türlerdeki metinler sayesinde çocukta edebi zevkin oluşmasına sağladıkları katkıdır. Ayrıca süreli yayınlar diğer çocuk edebiyatı ürünlerine göre içlerinde birden fazla türü barındırmaktadırlar. Bu açıdan bakıldığında süreli yayınların hazırlanması daha titizlik gerektirmektedir. Nitelikli bir süreli yayın ürününü hazırlanmak için bazı dikkat edilmesi gereken noktalar bulunmaktadır. En başta çocukların gelişim özelliklerini bilmek gerekmektedir. Eğer çocukların bu özellikleri bilinmezse metin-çocuk iletişimini sağlam bir şekilde kurulamaz. Metin-çocuk iletişiminin sağlam bir şekilde kurulması ise metindeki içerik ve biçim özellikleri ile sağlanmaktadır.

Çalışmada dergi için gerekli ilkeler, kitaplar için yazılmış ilkelerden hareketle oluşturulmuştur. Çocuk edebiyatı ilkeleri genelde kitapları esas alır şekilde yazılmış olması sebebiyle bir derginin baştan sona taşıması gereken özellikleri anlatan çalışmaya pek fazla rastlanamamıştır.

Dolayısıyla bir çocuk dergisinin ne şekilde (yöntem) olması ve nasıl (içerik) olması gerektiği ile ilgili temel başlıkların oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Çocuğun dikkatini çeken ilk uyaran derginin biçimsel özellikleridir. Diyanet Çocuk Dergisi’nde kapak, derginin içeriğine dair fikir oluşturmakla birlikte kapakta yer alan resim ve slogan çocuğun dikkatini çekecek biçimde hazırlanmıştır. Bununla birlikte boyut, cilt tasarımı, sayfa ve yazı tasarımının çocuğa uygun olarak tasarlandığını söylemek mümkündür. Fakat derginin değerlendirilmesi sonucunda biçim özellikleri açısından dikkat edilmesi gereken iki nokta tespit edilmiştir. Bunlar yazı puntoları ve sayfa tasarımıdır. Yazı puntolarının daha büyük tercih edilmesi ve tam sayfa bir metin yerine kısa paragraflar ve resimler yerleştirilerek sayfa tasarımında bulunulması çocuk için daha uygun görünmektedir.

İçerik özellikleri, bir dergide yer alan metinlerin ve resimlerin sahip olması gereken özellikler ile ilgidir. Diyanet Çocuk Dergisi’nin içerik bakımından incelenmesinde; dil ve anlatımın çocuğa uygun olup olmamasına, merak uyandıracak bir konu üzerinden kurgulamanın yapılandırılıp yapılandırılmadığına, karakterlerin çocuğa örnek olabilecek modeller olup olmadıklarına ve yer alan resimlerin nitelikli olup olmadığına bakılmıştır. Diyanet Çocuk Dergi için ise hedef kitlenin hangi yaş aralığında olduğuna yazılı kaynaklarda rastlanamamıştır. Dergide bir bütünlüğün oluşturulabilmesi için derginin hitap ettiği yaş grubu belirlenmeli, belirtilmeli ve buna göre hazırlanmalıdır.

Dergide, Türkçe’nin söz varlığından yararlanarak oluşturulmuş, çocuğun yeni sözcükler öğrenme, öğrendiklerini akılda tutma ve zihni gelişime katkı sağlaması bakımından sözcük varlığını artırıcı etkinlikler içeren bölümler yer almaktadır. Bu etkinlikler sayesinde çocuk dilin imkanlarını görebilme ve kendi dil gelişimini yürütebilme imkanına sahip hale gelmektedir. Metinlerde yer alan ifadelerin şiddet öğeleri içermemesi, olumlu ve yapıcı bir dil kullanılması dergide yer alan önemli özellikler arasındadır. Bununla birlikte dergide yer alan metinlerde az sözcüklü cümlelerin tercih edilmesi, bir fiilin veya ismin birçok anlamda kullanılmaması, çocuğun bilmediği kelimelerin metinde fazlaca yer almaması, anlaması zor olan deyim ve ifadelerin metinde kullanılmaması gerekliliği inceleme sonucunda dikkat edilmesi gereken noktalar arasında yer almaktadır. Çocuk için oluşturulan metinlerde kullanılan sözcüklerin onların dünyaları ile ilişki olanların daha fazla tercih edilmesi ve onların gelişim özelliklerinin dikkate alınması gerekmektedir.

Dergide çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturması özendirilmekle birlikte yazarların metinlerde iyimser bir ruh hali oluşturmaya özen gösterdiklerini ifade etmek mümkündür. Dergide milli, manevi, ahlaki, dini, değerler ve güncel konulara yer verilmiştir. Bu tür konuların yer alması ve çocuğa kazandırılmak istenen mesaj açısından bakıldığında çocuğun gelişim düzeylerine uygun olarak değerlendirmek mümkündür. Aynı zamanda dergide gezi ve eğlenceli içerikler de yer almaktadır. Çocuk okuyucu için bu konularla oluşturulan derginin, hazırladığı bölümlerle, yeni bilgiler öğretme, değerler, yeni farkındalıklar, duyarlılıklar ve yaşantılar kazandırma, iletişim becelerini geliştirme, eğlendirme açısından fayda sağlayacağı sonucuna varmak mümkün görünmektedir. Konuların anlatımında dergi akışının çocuğun ilgisini canlı tutabilecek nitelikte ve biçimde yapılandırıldığı ve neden-sonuç gözetilerek kurgunun sağlandığını söylemek mümkündür. Bununla birlikte reklamların sadece son sayfalarda yer alması ve içeriklerinin de kitap reklamı olması çocuğa yayın tanıtma faaliyeti, okumaya teşvik olarak değerlendirmek olanaklıdır.

Çocukların dergi ile olan bağını kuvvetlendirmek için onların ilgi, ihtiyaç, merak ve beklentilerinin göz önünde bulundurularak konuların belirlenmesine devam edilmesi gerekmektedir. Konu seçiminde onların görüşlerinin de alınması veya alan araştırması yapılarak konuların belirlenebilmesi de tercih edilebilir. Çocuğun okuma alışkanlığı, çocuk edebiyatı ürünleriyle tanışması ve okumaya teşvik edilmesinin somut örneklerinden biri de anne-babanın bu yayınları çocuğa ulaştırması ve onunla birlikte bu yayınlarla vakit geçirmesidir. Anne-babanın en güzel teşvik yöntemlerinden biri model olmasıdır. Anne-babanın çocuğunun yanında bir metni okuması ve bunu çocuğun görmesi onun okuma alışkanlığı edinme sürecine katkı sağlayabilir.

Çocuğun bir karakteri sevmesi veya ilgisini çekmesi, merak duyması onda karakterle özdeşim kurma isteği uyandırabilmektedir. Böylece çocuk, karakterin değerlerini özümseyebilmektedir.  Bu açıdan dergide yer alan karakterler değerlendirildiğinde ‘milli, manevi, ahlaki, dini ve güncel değerlere sahip olmaları bakımından çocuğa model olacak niteliği taşımaktadırlar.

Bir dergide yer alan resimler; konuyu desteklemek, metni tamamlamak ve anlam katmak gibi amaçlara sahiptir. Resimlerin, çocukta resim diliyle iletişimi sağlama ve estetik duyarlılığın gelişimine katkı sağlama özellikleri de bulunmaktadır. Bu özelliklere sahip olması resimlemenin dergi için önemli bir yere sahip olduğunu da göstermektedir. Dergi bu kapsamda incelendiğinde resimlerin tasarımı çocuğun içinde bulunduğu dönemin özellikleri dikkate alınarak seçildiği veya çizildiği gözlenmektedir.

Sonuç olarak dergi, içerisinde yazılar ve resimler ile çocukların bilgilenmelerine ve kültürlenmelerine katkı sağlar niteliktedir. 2020 yılı Diyanet Çocuk Dergisi çocuk edebiyatı ilkeleri -biçimsel özellikler ve içerik özellikleri bakımından incelendiğinde çocuk edebiyatı yapıtlarının dayanması gereken temel ilkelere uygun özellikler taşıdığı belirlenmiştir. Bununla birlikte derginin geliştirmeye açık yönlerinin olduğunu ifade etmek gerekmektedir.

Kaynakça

Arslan, E. 2020a. “Merhaba”. Diyanet Çocuk Dergisi, 474,  1.

Arslan, E. 2020b. “Merhaba”. Diyanet Çocuk Dergisi, 475, 1.

Ayverdi, İ. 2006. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. C. 1. 2. Baskı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.

Çakıl, A. 2020. “Neşeli Karikatürler”. Diyanet Çocuk Dergisi, 483, 44-45.

Çoban, Z. 2020a. “Kaydırak”. Diyanet Çocuk Dergisi, 477, 24-25.

Çoban, Z. 2020b. “Mavi”. Diyanet Çocuk Dergisi, 481, 20-21.

Demir, S. T. 2020. “Zehra”. Diyanet Çocuk Dergisi, 477, 8-9.

Demirel, Ş. 2021. “Çocuk Edebiyatı ve Çocuğa Görelik”. Ss. 19-37 içinde Çağdaş Çocuk Edebiyatı, editör S. Seven ve Ş. Demirel. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.

Dumanlı Kadızade, E., ve Can S. 2021. “Tarihsel Süreç İçerisinde Çocuk ve Çocuk Edebiyatı”. Ss. 39-70 içinde Çağdaş Çocuk Edebiyatı, editör S. Seven ve Ş. Demirel. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.

Evcim, F. N. Y. 2020a. “Nedir Bu?” Diyanet Çocuk Dergisi, 478, 10-11.

Evcim, F. N. Y. 2020b. “Yazı Tahtam”. Diyanet Çocuk Dergisi, 480, 14-15.

Evcim, Ö. 2020a. “O Piti Piti Bilim Sepeti”. Diyanet Çocuk Dergisi, 484, 17-18.

Evcim, Ö. 2020b. “O Piti Piti Bilim Sepeti”. Diyanet Çocuk Dergisi, 480, 18-19.

Evcim, Y. E. 2020c. “Annem Çeker”. Diyanet Çocuk Dergisi, 485, 50.

Gürbüz, A. G. 2020. “Allame Nine”. Diyanet Çocuk Dergisi, 481, 34-35.

İpek, H. 2020. “Burçin ile Burhan”. Diyanet Çocuk Dergisi, 485, 16-17.

Karatay, H. 2018. “Çocuk Edebiyatı Metinlerinde Bulunması Gereken Özellikler”. Ss. 79-125 içinde Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı, editör T. Şimşek. Ankara: Grafiker Yay.

Kardaş, R. G. 2020. “Büyüten Ajanda”. Diyanet Çocuk Dergisi, 478, 37.

Kardaş, R. G. 2020a. “Büyüten Ajanda”. Diyanet Çocuk Dergisi, 478, 26-27.

Kardaş, R. G. 2020b. “Büyüten Ajanda”. Diyanet Çocuk Dergisi, 485, 26-27.

Kardaş, R. G. 2020c. “İlmin Öncüleri”. Diyanet Çocuk Dergisi, 481, 36-37.

Kardaş, R. G. 2020d. “İlmin Öncüleri”. Diyanet Çocuk Dergisi, 476, 36-37.

Kökçü, Y. 2021. “Çocuk Kitaplarının Biçim ve İçerik Özellikleri”. Ss. 71-88 içinde Çağdaş Çocuk Edebiyatı, editör S. Seven ve Ş. Demirel. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.

Sever, S. 2021. Çocuk ve Edebiyat. 11. Baskı. Ankara: Tudem Yayınevi.

Şimşek, T., ve Yasin, M. Y. 2016. “Çocuk ve Edebiyat”. Ss. 9-41 içinde Okul Öncesinde Çocuk Edebiyatı ve Medya, editör T. Şimşek. Ankara: Grafiker Yayınları.

Temizyürek, F., Namık, K. Ş., ve Zeki, G. 2016. Çocuk Edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.

Yalçın, A., ve G., A. 2017. Çocuk Edebiyatı. 9. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.

Yıldırım, A., ve Hasan, Ş. 2011. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 8. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Yıldırım, H. 2020. “Hokka”. Diyanet Çocuk Dergisi, 477, 6-7.