Kimseden etmem şikâyet cümle bendendir bana
Kimseye bulmam kabahat cümle bendendir bana
…
Şimdi terkettim Emirî cümle mekr ü şirreti
Anladım çünkü nühüset cümle bendendir bana
1857 tarihinde Diyarbakır’da doğan 1924’te İstanbul’da vefat eden Ali Emiri Efendi, bürokrasinin farklı kademelerinde geçen ömrünü kitap okumak, yazmak ve dergi çıkarmakla değerlendirmiştir. Divan sahibi şairlerimizden biri olan Ali Emiri’nin dillere destan olan özelliği ise ömür boyu farklı beldelerden kitap toplaması ve bunları sağlığında kamunun hizmetine sunmasıdır. Binlerce yazma eseri bağışlayarak kurduğu Millet Kütüphanesi’nin vefat edinceye kadar müdürlüğünü de üstlenmiş olan Ali Emiri Efendi, Kaşgarlı Mahmud’un meşhur Divanu Lügati’t-Türk isimli eserini satın alan ve ilim alemine tanıtan kişidir. Yıllar sonra aynı kütüphanenin müdürü olan Serhan Tayşi’nin hatıraları Ali Emiri’nin İzinde ismini taşımaktadır. (İstanbul 2015)
Onun çok farklı mizaç ve tavırlarının detaylarını öğrenmek isteyenler, bir başka ifade ile artı ve eksilerini görmek isteyenler İbnülemin Mahmut Kemal’in Son Asır Türk Şairleri’nde yer alan biyoğrafisini okumaları gerekir. (1988, I/298 vd.)
Balkanlarda Yanya ve İşkodra vilayetlerinde müfettiş iken Berat Sancağının Lüşne kazasında bir tahkikat için bulunduğunda doyumsuz tabiat manzaraları eşliğinde bazı hikmetli cümleleri bir araya getirmeye çalışmış ve bu eserciğine de Ezhâr-ı Hakikat (Hakikat Çiçekleri) adını vermiştir. 1918 tarihinde İstanbul’da basılan risaleyi Ahmet Yasin Çomoğlu yeni harflere aktarmış, Derin Tarih dergisinin Nisan 2024’ te çıkan 145. sayısının eki olarak okuyuculara hediye edilmiştir.
Farklı uzunluktaki bir nevi “Hikem-i Emiriyye” olan 220 cümleden kısa olanlardan bir demet aşağıda sıralanmıştır:
*
1. Ebeveynine itaat etmemiş olan adam, taliinden şikâyet eder ise haksızdır.
2.Erbâb-ı hasedin vücudu zinde olsa bile ruhu hastadır.
3.Erbâb-ı basiret, düşmandan ziyade dosttan korkar.
4.Emelsiz adam her emele vasıl olmuş gibidir.
5.İnsan-ı kâmilin rahatsız zamanı, huzur ve istirahat zamanıdır.
6.İyi adam olmak pek güçtür, fakat her işte vicdan ile müşavere edildi mi pek kolaydır.
7.İyi adama hiç kimse fenalık etmez, çünkü iyi adan fenalık nedir anlamaz.
8.Emel ve istifadeyi terkle hakikatin hâdimi olanlar her işte muvaffak olurlar.
9.Bir kitap meraklısından nâdir bir kitabını istemek onu büyük bir felakete uğratmaktır.
10.Büyük adamlar hiçbir vakitte kendilerinin büyük olduklarına kanaat etmemişlerdir.
11.Tahsil-i kemâlât etmeyen adam kendi istikbalinin kâtil-i manevisidir.
12.Tembel bir köşeden bir köşeye kalkarsa bir seyahat ettim zanneder.
13.Servet, insan-i kâmili fazilete, merd-i sâfili rezâlete sevkeder.
14.Cahil vatanda garib, âlim gurbette ehl-i vatandır.
15.Cihanda en kolay şey nasihat vermektir, en güç şey nasihatiyle âmil olmaktır.
16.Haris-i intikam olmak, adalet-i Rabbâniyyeye kanaatsizliktir.
17.Hayırsız servet, altın kadehte zehirli şerbet gibidir.
18.Devlete az itaatsizlik etmiş olan Allah’a çok isyan etmiş olur.
19.Riyakârlar nâtık olurlar, fiilleri sâmittir. Müstakimler sâkit olurlar, fiileri nâtıktır.
20.Sana hased edenlere mukabele etme! Hâsidin hasedi sana değil sendeki ilm u kemâledir.
21.Doğru söz kürsiy-i hikmetin en beliğ bir hutbesidir.
22.Acz ve meskenet başka, tevazu ve re’fet başkadır.
23.Kazanmayı bilmeyen sarf etmesini de bilmez.
24.Kibir ve azamet başka vakar ve mekânet başkadır.
25.Küçük kalmak isteyen kendini büyük görür, büyük olmak isteyen kendini küçük görür.
26.Müdâra başka, müdâhane başkadır.
27.Masrafın taklili, başlıca bir varidattır.
28.Her gün, kitab-ı ömrün bir sayfasıdır. Onu vekâyi-i müstahsene ile tezyine çalışılmalı.
29.Sen başkasına “nûr-ı aynım” diye hitap etmelisin ki o da sana “ruhum” diye cevap versin.
30.Okumak başka anlamak başkadır.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.