Prof. Dr. Mustafa S. Kaçalin: Kâşgarlı Hüseyinoğlu Mahmud [1008-1105] Türklerin ilk sözlükçüsü

Dîvânu Lugâti ’t-Turk [Bağdad, 1074] Türkçenin ilk sözlüğü. İçerisinde neler var? Türkçenin altı bin altı yüz seksen dokuz kelimelik bir denizi. İçinde neler yok ki! Türklerin ve Türk illerinin ilk haritası. Türklerin ve Türkçenin birçok ilk eli, ilkel’i değil ilke’li olduğu için ilk olmağa layık bir eseri.

Eşyaya tasarruf etmek hevesiyle başlayan, maddeye tahakküm etmek hayaliyle beslenen ve maddiyata mahkûm olmak yolunda ilerleyen günümüzün revaçtaki araştırma konuları içerisinde dokuz yüz elli yıllık bir yadigârın yeri yoktur. Onun için Dîvânu Lugâti ’t-Turk; adı var sanı yok bir efsane, ismi var cismi yok bir umay kuşudur.

Kaynaklarında beş yıllık yayının bile eski algılandığı bir zihniyette bin yıllık geleneğin, yüz yıllık köklü geçmişin yeri olamaz. Geri mühim değil, daima ileri. Hâlbuki yarışçı bile ileri atılmak için geri çekilir. Bu tek gözlülük, bu dik kafalılık; muhataplarını bitirdiği gibi bir gün kendisini de bitirir, bu elzemdir. Kutupta kürke, ekvatorda keten beze rağbet olur. Dağda av, denizde balık bulunur. Denizde kırmızı etin esamesi okunmaz. Tek kutupluluk kutupsuzluktur. Tek kutupla akış olmaz, hayat durur veya yok olur. Yeninin karşısında durmak, yeniliğin karşısında olmak; cenneti özlemeyip dünyaya mahkûm kalmaktır. Bugün dünde kalmasaydı yarın bugüne gelemezdi. Eskiden kopup yeninin uçurumuna düşmek ile yeniye açılmayıp eskinin kuyusunda kalıp ufku açık olmamak, tehlike bakımından aynı şeydir. Birinde oksijen azalır azot çoğalır, öbüründe oksijen azalır metan çoğalır. Sonunda havasız kalırsınız, havanızı alırsınız. Taş yerinde ağırdır.

İlmi hikmet öğrenme kapısı değil para kazanma aracı yapınca işin hikmeti sorulmaz, getirisi hesaplanınca insanlık kalmaz. Çoğu şeyin yenisi güzeldir de dostun eskisi, limonun eskisi, kaşarın eskisi iyidir. Her şey yerli yerinde gerek. Tecrübenin, geleneğin kalmadığı; silsilenin, hocanın adının kaldırıldığı; yerine programın, yönetmeliğin, genelgenin getirildiği; insani değerlerin insansız verilmeğe çalışıldığı yerde uzun sözün kısası insanın olmadığı bir yerde insan gider adı kalır, insanlık havada kalır, insanlar havasını alır. Dîvânu Lugâti ’t-Turk Türk insanının insanlığa bir armağanıdır.

Günümüzün insani imkânsızlıkları içerisinde Batılılaşma İhanetinin müellifi D. Mehmet DOĞAN’ın derginin bir sayısını Dîvânu Lugâti ’t-Turke ayırmasına teşekkür ediyor kendisini rahmetle yâd ediyoruz.