Refik Halid Karay’ın(14 Mart 1888- 18 Temmuz 1967) 1952 yılından itibaren çeşitli gazetelerde tefrika edilen ve daha sonra bir araya getirilerek yayınlanan yazılarının toplandığı hatıra kitabı.
Bu kitap için, ömrünün en verimli çağında 4 yılı evvelinde ve yurt içinde, 17 yılı da yurt dışında olmak üzere 21 yıllık bir sürgün hayatı ile yetişen Türk edebiyatının en usta kalemlerinden birinin ömür sermayesi diyebiliriz.
Eser, her bir satırı ibret nazarlarıyla okunan bir yakın tarih panoraması niteliğinde. Refik Halid, içinde geçen isimler ve resimler ile bu biyografik eserinde bize ibret aynasından ibretlik çehreler ve çerçeveler sunmakta. Kitapta tarihin kahramanları, deliler ve velileri ile birlikte bir bütün olarak bize sunuluyor. İtirazsız, ivazsız bir anlatım tarzı benimsenmiş. Refik Halid, hayatını kalemi ile kazanan bir yazardır. Yazarımız yer yer kendisi ile de ironi yaparak, damdan düşmenin ne olduğunu bize kendiyle alay eden bir tonda anlatmakta. İçinden her tondan, her tenden insan hikâyesi bulabilmekteyiz. Abdülhamit döneminden başlayıp, meşrûtiyet dönemi, birinci dünya savaşı yılları, mütareke dönemi, işgal yıllarının İstanbul’u, sürgün yıllarının cumhuriyeti, Lübnan ve Suriye’de menfa(sürgün) seneleri, tek parti dönemi, çok partili hayat olmak üzere tüm dönemler büyük bir kalem ustalığı ile anlatılmış.
Refih Halid için hiciv geleneğinin son büyük temsilcisi diyebiliriz. Kendi ifadesiyle ‘’dokuz köyden kovulandır.’’ Bunun için de yine kendisini ‘’heccavlığımız basılmış eserlerden ziyade sohbetlerde’’ diye ifade eder.
Kirpinin Dedikleri adıyla mizah-eleştiri yazıları yazmış bir isimdir Refik Halid. Şimdilerde biraz da batılı jargon tesiriyle bu tarz duruş ve kalem sahiplerine ‘muhalif’ denilmekte. Hakikati sabit kadem dile getirmenin, bedelini ödemeyi göze alacak kadar doğrulara sahip çıkmanın, hakikate sadık olmanın, kararlı ve yüksek kalem edasıyla ve sedasıyla doğruları dile getirebilmenin duruşudur yazarımızın çizgisinin özeti.
Kendince çizdiği bir yolda hakikatini söyleyerek bedelini göze aldığı kalem haysiyetini ilk ağızdan okumak isteyenlere çok özel bir hayat hikâyesi. Editörlüğünü yapan Yusuf Turan Günaydın’ın ifadesiyle bu kitap, ’’sürgünde iken ve yurda döndükten sonraki duygu, düşünce ve tavırlarını yansıtması bakımından özellikle dikkat çekici… ihatalı bir biyografisi’’ niteliğindedir. Değerli tarihçi Prof. Dr. Ali Birinci’ye göre Refik Halid Karay, ‘’Yirminci asırda Türkçe’nin en kıvrak ve maharetli kalemlerinden biri belki de birincisidir.’’ Esere oldukça övgü dolu bir giriş yazan Prof. Dr. Birinci ile yaptığımız görüşmede hakkında çalışmalar yapan biri olarak Refik Halid ve eser hakkındaki sualimize ‘’fikrim değişmedi’’ diyerek hüsnü şehadetini pekiştiren bir mukabelede bulundu.
Hal böyle olunca biyografi niteliğindeki bu hatırat kitabı lirik tarafının yanında yakın tarihe ve pek çok hadiseye de ışık tutan niteliği ile ayrı bir anlam kazanmaktadır. Bir başka ifadeyle bu kitap bir hatıra kitabının çok ötesinde anlamlar yüklenmiş bir muhalled eser niteliğine bürünmüştür. Diyebiliriz ki, içerik ve yorumlamaları tamamen serbest kalmak şartıyla bu kitap üniversitelerimizde doğrudan doğruya Türkçe dersi olarak okutulabilecek kırattadır.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.