Medya Pazarında Defolu Türkçe - 30

İsmet BERKAN (Hürriyet – 15 Nisan 2011)

“Kendimi tekrar etmek pahasına söyleyeyim: ÖSYM gibi varlığına en azından şimdilik mahkum olduğumuz kurumlara duyulan güven, bu çeşit kurumların yegane sermayesidir. Bu güvenin kaybedilmesini sıradan bir siyasi çekişmenin konusu, yendim-yenildim analojilerinin bir uzantısı haline getirirsek, ülkemize hesaplanamayacak büyüklükte bir zarar vermiş oluruz.”

Cümlede geçen “analoji” kelimesi “benzeşme, karşılıklı benzeme, birbirine benzeme, teşabüh” demek olduğuna göre yanlış kullanılmıştır. Çünkü neyle neyin benzeştiği (birbirine benzediği) belli değil, yani teşbihin unsurları yok… BERKAN’ın cümlesine bakarsak unsur olarak karşımıza çıkanlar “sıradan bir siyasi çekişmenin konusu, yendim-yenildim” sözleri, hatta yalnızca “yendim-yenildim” kelimeleridir. Fakat bu “yendim-yenildim” kelimeleri birbirine benzetilmiş olamaz.
Teşbihte hata yapılmış, bu yüzden “analoji” yerine oturmamış; BERKAN bu cümleyi sağlam kurmamış…

***

Abdurrahim KARAKOÇ (Yeni Akit – 14 Nisan 2011)

“İnat etse de Kemal Kılıçdaroğlu’na aykırı gitseydi, muhtemelen Kemal Anadol’un, Canan Arıtman’ın, Önder Sav’ın düştükleri çukura düşme ihtimali büyüktü...”

KARAKOÇ’un Deniz BAYKAL hakkındaki bir tahmini… Fakat ifade zayıf:
BAYKAL’ın “çukura düşme” si  “muhtemel” ise ayrıca bunun “büyük ihtimal” olduğunu söylemeye lüzum yok; eğer BAYKAL’ın “çukura düşme ihtimali büyük” ise ayrıca “muhtemelen” demek lüzumsuz…

Aslında “muhtemel” kelimesi “büyük ihtimal taşıyan” değil yalnızca “ihtimal taşıyan” demektir. Aynı şeyin hem “kuvvetle muhtemel” hem de yalnızca “muhtemel” olduğunu ifade etmeniz sözünüze hiçbir şey kazandırmaz. Tereddütten başka…

***

Abdurrahim KARAKOÇ (Yeni Akit – 14 Nisan 2011)

“İktidar olduklarında iğneden ipliğe sorgulama sözü veriyor...”

(Bu cümle Devlet BAHÇELİ hakkında kurulmuştur.)
Bu ifadeye göre BAHÇELİ “iğneden ipliğe sorgulama sözü” nü ne zaman veriyormuş?
A) İktidar olduklarında
B) İktidar olmadan önce
Cümlenin kuruluşuna bakılırsa doğru cevap A şıkkı oluyor. Ama KARAKOÇ’un kastettiği şık B olsa gerek.
Çünkü bu “iğneden ipliğe sorgulama sözü” Türkiye'de ekseriya muhalefet partileri tarafından verilir. (İktidara gelince de muhtemelen unutulur.)

***

Rıza ZELYUT (GÜNEŞ – 14 Nisan 2011)

“Amma Nedim Şener; Hrant Dink'in öldürülmesinde hükümetle bağlantılı memurların ihmali (!) olduğunu gösterince terör örgütü üyesi oluveriyor.
Bu masalı; bizim düşünmeyi sevmeyen millete yedirirsiniz de Avrupadakiler pek yemez.”

Burada “masal yedirmek / masal yemek” diye bir tabir kullanılmış. Lügatlerde böyle bir söz bulamıyoruz; ZELYUT’un da ne demek istediğini anlamıyoruz. Galiba bu tabir kendi icadı… ZELYUT bu icadı şu metodlardan biriyle bulmuş olabilir:
1. “Masal okumak, masal anlatmak” tabirlerinden “masal” kelimesini kesmiş, onun üstüne argoda “kandırmak” demek olan “yemek / yedirmek” fiillerini döküp farklı bir terkip yapmayı denemiş.
2. “Masal okumak, masal anlatmak” tabirlerinden “masal” kelimesini ayırmış, yine argodaki “kül yemek, kül yedirmek” sözlerinin “kül” lerini üfleyip geri kalanları “masal” a katmış.
3. “Masal okumak, masal anlatmak” tabirlerinin “masal” ını doğru hatırlamış fakat “dolma yutmak” veya “oltayı yutmak” şeklindeki argo tabirler aklında yanlış kalmış: “dolma yemek / oltayı yemek…” Bunların “dolma” sını yutup “olta” sını atmış, artakalan “yemek” lerine “masal” katmış.
Katan katana, satan satana, yutan yutana…