Medya Pazarında Defolu Türkçe - 48

Yılmaz ÖZDİL (Hürriyet – 28 Mayıs 2011)

“Tatbikat yapıcaz diye Girit açıklarına bırakılan ve müşterek fiili atış desteğinden yoksun kalan SAT komandoları, ayvayı yediklerini anlayınca, yüze yüze Ayvalık’ta balıkçı barınağına sığındı...”

Bu ifadeye göre ne veya kimler hangi destekten mahrum kalmış?

A) Tatbikat yapıcaz diye Girit açıklarına bırakılan… SAT komandolarının müşterek fiil(ler)i atış desteğinden mahrum kalmış.
B) Tatbikat yapıcaz diye Girit açıklarına bırakılan… SAT komandoları müşterek fiilî atış desteğinden mahrum kalmış.

Doğru cevabı ÖZDİL’in bu cümledeki imla tatbikatına göre verirsek mahrum kalan “müşterek fiil” olur, doğru şık ise A olur.
Yok, eğer ÖZDİL’in bu cümledeki imla tatbikatında hata ettiğini düşünürsek doğru cevap B olur.

Hayır, ÖZDİL’in imla hatası “yapacağız” kelimesini “yapıcaz” ağzıyla kullanması değil…
İster “yapacağız” ister “yapıcaz” deyin, fark etmez.
Tıpkı “bisküvi” yerine “püskevit, piskevit, püsküvüt, püsküfüt, püsküüt” demek gibi…
Neticede kelimelerin telaffuzdaki varyantlarını kullanıyorsunuz ve bu sizin tercihiniz…
Yeter ki kelimeniz başka bir kelimeyle karışmasın…
Gelgelelim “f i i l i” diye yazdığınız kelime öyle değil…
Bu kelime “f i i l i” imlasıyla yazıldığı takdirde birbiriyle alakası olmayan iki farklı şekilde anlaşılabilir:
a) f i i l + i: “fiil” kelimesine ismin –i hâl eki yahut üçüncü şahıs mülkiyet eki gelmiş: “O fiili herkes ayıplar. Onun bu fiili hoş karşılanmadı.” örneklerinde olduğu gibi…
b) f i i l + î: “fiil” kelimesine nispet i’si getirilmiş: “Askerler tatbikatta fiilî müdahaleye uğradılar.” cümlesindeki gibi…
Diyeceğim o ki ÖZDİL’in cümlesindeki “fiili” şapkasızlıktan tanınmaz hâle gelmiş…
ÖZDİL “İyi ama TDK şapkayı kaldırmadı mı?” diyenlerden değildir inşallah!..
Onlardansa üzülürüm…
Değilse de yanlış yaptım diye kendini üzmesin.
Çünkü TDK dahi bu işaretin kullanılacağı yerler hususunda kararsız görünüyor.
Lügatlerinde bu işareti kendi kıstaslarına göre lüzumlu yerlerde bazen kullanmayan TDK’miz bazen de yanlış yerlerde kullanıyor…

***

“Seçkin gözlemciler böcek kameralar vasıtasıyla zaten donumuza kadar her şeyi gözlemlendiği için, dürbüne periskopa gerek olmadığı belirlendi.”

ÖZDİL’in bu cümledeki hatası “Seçkin gözlemciler” diye ifade ettiği fail ile “gözlemlendiği” fiilini Türkçe cümle yapısı bakımından birbirine uyduramamış olması…
ÖZDİL’in bu hatalı ifadesi aşağıdaki iki şekilden biriyle düzelir:

1. “Seçkin gözlemciler tarafından böcek kameralar vasıtasıyla zaten donumuza kadar her şey gözlemlendiği için, dürbüne periskopa gerek olmadığı belirlendi.”

2. “Seçkin gözlemciler böcek kameralar vasıtasıyla zaten donumuza kadar her şeyi gözlemlediği için, dürbüne periskopa gerek olmadığı belirlendi.”