Mostar programından sonra son menziline ulaşmak için harekete geçen ve geceyi Ilıca’da geçiren Kültür Kervanı, sabahla birlikte son programın yapılacağı Yunus Emre Enstitüsü Saraybosna Merkezine doğru yola çıktı.
Şehir içi yolculuğunda D. Mehmet Doğan “Veda Vaazı”nda Bosna’daki savaş sırasında Türkiye’nin Bosnalı müslümanlara canla başla destek olduğunu hatırlattı. Bosna Dayanışma Grubu’nda TYB’yi yönetim kurulu üyesi rahmetli karikatürist Necdet Konak’ın temsil ettiğini, 90’lı yılların ortalarında Dayanışma Grubu’nun Bosna ziyaretine katılmaya çok arzu etmesine rağmen oğlunun bir trafik kazası geçirmesi yüzünden katılamadığını, Aliya İzzet Begoviç’e Türkiye Yazarlar Birliği şeref üyeliği beratını bu sebeple Necdet Konak’ın takdim ettiğini, Begoviç’in de duygulanarak “Bugüne kadar aldığım en anlamlı hediye” dediğini ifade etti.
Rahman Ademi, Saraybosna şehri hakkında bilgi vermeye devam etti. Savaş sırasında Şehrin ortasından geçen tren hattının “ölüm hattı” olduğunu, bu sırada Gazi Hüsrev Camii’nde her gün bir hatim geleneğinin devam ettiğini söyledi. Osmanlıdan önce burada bir şehir varlığının olmadığını Saraybosna’yı Osmanlı’nın kurduğunu, Avusturya’nın buraları işgali sırasında Osmanlı döneminde inşaa edilen birçok cami ve yapıyı yıkarak kendi binalarını yaptıklarını ifade etti.
Daha sonra son programı gerçekleştirmek üzere geçilen Yunus Emre Enstitüsü merkezinde sunucumuz Cihat Zafer Cemil Meriç’ten ve Aliya İzzet Begoviç’ten alıntılarla açılışı yaptı.
İlk selamlama konuşmasını yapan Bosna Yazarlar Birliği Başkanı Hacem Hajdareviç, Türkiye’den gelen bu kervan yolcularının özel konukları olduğunu söyledi. Türkiye ile siyasi ve ekonomik ilişkilerinin iyi olduğunu ancak yazarlar arasındaki ilişkinin o kadar iyi olmadığını söyledi. Bu ve diğer Boşnakça konuşmaları Türkçeye Eldina Memniç çevirdi.
Daha sonra söz alan Yunus Emre Enstitüsü Merkez Müdürü Mehmet Akif Yaman 8.5 yıllık dönem içinde, orta öğretimde Türkçe öğretimi üzerine yaptıkları çalışmaları ve diğer faaliyetleri anlatan kısa bir konuşma yaptı.
Rahman Ademi ise kervan yolculuğu hakkındaki izlenimlerini paylaştı. Özel bir yolculuk olduğunu ifade ettikten sonra konuşmasına Boşnakça devam etti.
Görüntüler eşliğinde D. Mehmet Doğan’ın sunduğu “Kaşgardan Balkanlara Türkçe” isimli konferansa geçildi. Doğan konferansının başında, yıllar önce kendisine verilen Gazi Hüsrev Medresesi öğrencilerinin doldurduğu ilahi kasetlerinin başında yer alan Hacı Bayram Veli’nin Noldu bu gönlüm şiirnin bestesini duyunca heyecanlandığını söyledi. Balkanlarda Yunus ve Hacı Bayram ilahilerinin 500 yıldır okunduğunu belirten Doğan 20.yy başlarında Türkçe için 3 önemli keşif olduğunu, bunların Orhun Abidelerinin okunması, Dede Korkut’un yayınlanması ve Malazgirt zaferi ile aynı dönemde, 1070 li yıllarda yazılan Divanü Lugati't-Türk’ün 1914 yılında İstanbul’da ortaya çıkması olduğunu belirtti. Balkanların Türkçe edebiyatın önemli coğrafyalarından olduğunu, Bosnad’da da çok sayıda türkçe eser yazıldığını ifade etti. Bu sebeple Boşnaklar için Türkçe öğrenmenin kültürel arkaplanın anlaşılması için gerekli olduğunu ifade etti.
Programın Edebiyat Faslı bölümünde ilk olarak Bekir Soysal bir metin okudu. Diğer Konuşmacı olan Bosna Yazarlar Birliği Başkan yardımcısı Mujo Musagiç , D. Mehmet Doğan’ı dinlerken çocukluğuna döndüğünü, çocukluklarında Rus edebiyatı okuduklarını, daha sonra vatandaşlarının Almanya’ya gittiğini oradan Almanca öğrenek döndüklerini söyledi. Çocukluklarında Türkiye’nin hasta, yaralı olarak tanıtıldığını söyledi. 1878 Berlin anlaşmasından sonra tek başlarına kaldıklarını ifade etti. “1990lı yıllardaki savaşla kimlikliğimizi araştırmaya başladık edebiyatımızı ve kültürümüzü konuşmaya başladık” dedi. Bu toprakların bir kimlik savaşının tanığı olduğunu söyledi ve Boşnakçaya çok fazla türkçe eser tercüme edilmediğini belirterek sözlerini tamamladı. Daha Sonra Fahri Tuna Aliya İzzet Begoviç üzerine yazdığı portreyi okudu.
Muhammet Enes Kala, Mustafa Hatipler’in tarifi olan “Edirne herkesin sukût ettiği zamanlarda (gece) konuşur” sözünü hatırlattıktan sonra Mehmet Tuğrul’a ithaf ettiği şiirini okudu. Mustafa Özçelik Balkanlarda Yunus Emre ve Sarı Saltuk arasındaki münasebet hakkında bilgi paylaştı. Ayrıca Fahri Tuna ve Cihat Zafer’e ithaf ettiği Bayraklı Dede hakkındaki şiirini okudu.
Hanifi İspirli, Aliya İzzet Begoviç’e bir Fatiha talebi ile birlikte şiirini okudu.
Bosnalı yazar ve savaş gazisi Muhammed Gofiç ise bu toplantının çok önemli bir olay ve buluşma olduğunu, yanında getirdiği savaşın iç yüzünü anlatan kitabı için tehdit edildiğini hatta Meclis’ten yasaklama kararının çıktığını bu kararı da kitabının kapağına aldığını söyledi.
Son konuşmacı yine Bosna Yazarlar Birliği Başkanı Hacem Hajdareviç oldu. 1994 yılında Fuzuli’yi anma programı için Türkiye geldiğini bu geliş gidişlerin ve kültürel ilşkilerin daha sık olmasından gerektiğini belirtti. Saraybosna şiir günlerine Türkiye’den önemli olduğunu ifade etti.
Program sonrası Merkez salonunda TYB’nin 40. Yılı münasebetiyle açılan sergi gezildi çaylar içildi.
Yunus Emre Enstitüsü Merkezinde programın tamamlanması ile Aliya İzzet Begoviç’in kabri ziyaret edildi. Burada Yasin-i Şerif okunup dualar edildi. Gazi Hüsrev Camii ziyaret edilip tarihi çarşı gezildi. Bir vakıf eseri olan bir Morika hanın avlusundaki ağaçlar altında çay içilip sohbet edilip bu gezi ile ilgili değerlendirmeler yapıldı. Bu arada 2885 km yol kateedildiği ortaya çıktı.
Osmanlı yadigarı Balkanlar’dan hüzünlü ayrılış Balkanların en önemli kültür şehirlerinden dönüşte hüzün ve sevinç bir arada idi. Tekrar gelmek için bir veda olması temennisi herkesin dilindeydi....
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.