Bir tarafta çocuğun edebiyatı, öte yanda çocuklara yönelik edebiyat! Çocuk dil öğrenmeye müsait bir varlık olarak dünyaya geliyor. Bazı farklılıklar olmakla birlikte bir yaşından itibaren çat pat konuşmaya başlıyor, sonraki yıllarda kısa cümleler kuruyor, meramını anlatıyor. Evde anneden, babadan, aile fertlerinden öğrendikleri gelecek için müthiş bir altyapı meydana getiriyor. Hiçbir dilbilgisi kaidesinden haberdar olmadan kelimeleri yerli yerinde kullanmak çocukların dil melekesinin gücünü gösteriyor.
Çocuk edebiyatla ilk nerede karşılaşır?
Evde!
Ninniler edebiyattan sayılmaz mı?
Bir hayli ninni kitabı yayınlandı. Çocuklarımız asırlar boyunca annelerinin dilinden ilk edebiyat tadını ninnilerden aldılar. Yine anneler, işlerini görürken ilahiler, türküler, şarkılar okumaz mı? Bunlar da edebiyattan sayılmaz mı?
Sonra belli bir yaşta masal anlatmalar veya okumalar…
Dili geliştiren bütün bu işler zamanımızda bir hayli gerilerde kaldı. Zamane annelerinin çoğu ninni nedir bilmiyor, bir Yûnus Emre ilahisi okumak dillerinin ucuna gelmiyor. Ya türkü, şarkı? Bunlar da geride kalmadı mı?
Bu ülkede devletin bir radyosu türkü, bir radyosu şarkı çalıyor. Onun dışında türkü şarkı dinleyebileceğimiz yayın kuruluşu yok neredeyse. Türküyü, şarkıyı biz hayatımızdan çıkarınca, çocukların da hayatından çıktı.
Masalcı ninelerimiz hâlâ var mı? Anneler çocuklarına masal anlatıyor mu? Hiç yoktur denemez, fakat yaygınlığı tartışılır. Buna mukabil telefonlardan filan dinletilen harcı âlem, çoğu yabancı müziklerden aktarılmış çocuk şarkıları var.
Dilinizi ninnisiyle, türküsüyle, şarkısıyla, masalıyla çocuğunuza aktaramıyorsunuz. Müziğinizi de aktaramıyorsunuz!
Çocuklarımızı kendi masallarımızla, müziğimizle büyütemiyoruz ne yazık ki.
Anneler babalar belli bir yaştan itibaren imkânları elveriyorsa resimli, cicili bicili (ve pahalı) “çocuk” kitapları alıyorlar. Bu ilkokul yıllarına kadar sürüyor. Okul döneminde de öğretmenlerin tavsiyesi ile çocuk kitapları alınıyor.
Bu demektir ki, milyonlarca çocuğumuzun, hadi onda biri çocuk kitapları ile haşır neşir olsun, yine büyük bir rakama ulaşılıyor.
Yani bir çocuk yayıncılığı gerçeği var. Ne kadar edebiyat, o ayrı fasıl.
Bizde çocuk kitapları için farklı bir dil kuruluyor. Annelerin babaların okuduğu kitapların dili yerine çocuklar için tasarlanmış bir dil. Bunun benzeri dünyanın hiçbir yerinde yok. Çocuklar büyüklerin klasiklerini dili değiştirilmeden fakat kısaltılmış şekilde okuyabiliyorlar. Bizde ise “arılaştırılmış” metinler okutuluyor!
Bugün çocuk klasiği olarak bilinen birçok eser esasen çocuklar için yazılmış değildir. Bazen de çocuklara anlatıyormuş gibi, büyüklere yazılan kitaplar da vardır.
Doğrudan çocuklara yönelik yazılan şiir, hikâye, roman, masal vb. kitaplar bir hayli. Bazı yazarlar çocuk edebiyatı pastasından pay almak için böyle kitaplar yazıyor olabilir mi? Olabilir elbette. Belki de ünlü yazarların çocukları gözeterek yazması bir kazanç da olabilir.
Çocuk edebiyatını bir akademik dergide ele almak, çok yaygın bir şey değil. Fakat bu alanda son yıllarda ciddi bir yayın piyasası oluştuğu görülebiliyor. Bu da çocuk yayıncılığına akademinin ilgisini gerekli kılıyor. Bir dil, edebiyat ve sosyal bilimler dergisi olan TYB Akademi’nin, bu sayısında “Çocuk Edebiyatı” konusunu çeşitli yönleriyle ele almaya çalıştık.
Çocuk edebiyatı dosyamızı tasarlayan ve yayına hazır hale getiren İbrahim Arpacı’nın emeğini burada zikretmezsek olmaz, ona teşekkürümüz yanında çocuk edebiyatı dosyamıza yazılarıyla katılan Meriç Güven, Mehlika Karagözoğlu Aslıyüksek, M. Enis Serinsu, Ayşe Farsakoğlu Eroğlu, Melek Demirören ve Hüseyin Öztürk’e de teşekkür ediyoruz.
TYB Akademi 34 - Çocuk Edebiyatı, Ocak 2022
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.