Nimetcan Mehmet: Çin’de HIV/AIDS Epidemiyolojisi

Çin’de HIV/AIDS Epidemiyolojisi

Yrd. Doç. Dr. Nimetcan Mehmet[1]

Öz

Edinilmiş Bağışıklık Eksikliği Sendromuna (AIDS) neden olan insan bağışıklık yetmezlik virüsü (HIV), Çin’de önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. 2014 yılı sonuna kadar Çin Halk Cumhuriyeti genelinde toplam 501,000 HIV/AIDS’li yaşayan birey ve 159,000 ölüm rapor edilmiştir. HİV taşıyanların çoğunun ortak şırınga kullanımı sonucunda bulaştırdıkları ortaya çıkmıştır. Çinlilerin yaşadığı Henan eyaletinden başka Yunnan, Guangxi, Siçuan, Guangdong ve Uygur Özerk Bölgesinin azınlıklar bölgesi olması dikkat çekicidir. Resmi istatistiklere göre ülke genelinde HIV salgını bazı eyalet ve otonom bölgelerde ülke ortalamasının çok üstünde ve hala yayılma ihtimali yüksektir. Son yıllardaki HİV vakalarında heteroseksüel ve homoseksüel cinsel ilişkiler yoluyla bulaşma oranlarında artış gözlenmektedir. İşbu araştırma ikincil veriler temelinde Çin’de son 30 yıl içindeki HIV/AIDS prevelansı, ölümleri ve HIV’in bulaşma yollarını analiz etmiştir.

Anahtar Kelimeler: HIV/AIDS, AIDS Ölümü, Cinsel Yolla Bulaşma, Ortak Şırınga İle Uyuşturucu Madde Kullanma, Homoseksüel, Anneden Çocuğa, Çin

Abstract

Human Immunodeficiency virus (HIV), the virus that causes Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS) continues to be a major public health issue in China. There were 501,000 reported cases of people living with HIV/AIDS and 159,000 deaths had been reported around the country end of 2014. The highest HIV infection rates are found among injecting drug users. The top six provinces with the highest cumulative number of reported HIV/AIDS cases were Yunnan, Guangxi, Henan, Sichuan, Guangdong and Xinjiang Uyghur Autonomous Region. National HIV epidemic maintains as a low trend but higher prevalence in some provinces and autonomous regions based on the national level of the data. In recent years, HIV infections routs via heterosexuals and MSM are increase. In this study, the HIV/ AIDS prevalence, deaths and HIV transmission routes in China over the past 30 years were analyzed using secondary data.

Key words: HIV/AIDS, AIDS Death, sexual transmission, IDU, MSM, MTC, China

Giriş

Edinilmiş Bağışıklık Eksikliği Sendromuna (AIDS) neden olan insan bağışıklık yetmezlik virüsü (HIV), önemli bir küresel sağlık sorunu olmaya devam etmektedir[2]. Dünyada ilk AIDS vakasının Haziran 1981’de rapor edilmesinden sonra HİV/AIDS vakaları ve ölümlerinin sayısında hızlı bir artış yaşanmış; 1990’ların sonuna doğru ise kayda değer bir düşüş gözlemlenmiştir[3]. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre[4], Dünya genelinde HİV/AIDS salgının başlamasından itibaren 2015 yılı sonuna kadar 78 milyon (en az 69,5 milyon, en çok 87,6 milyon) insan bu hastalıktan etkilenmiş ve 35 milyon (en az 29,6 milyon, en çok 40,8 milyon) insan ise AIDS kaynaklı hastalıklardan hayatını kaybetmiştir. 2015 yılı içerisinde ilk kez bu hastalığa yakalanmış birey sayısı 2.1 milyon (en az 1.8 milyon, en çok 2.4 milyon) iken 1.1 milyon (en az 940.000, en çok 1.3 milyon) insan da AIDS kaynaklı hastalıklardan yaşamını yitirmiştir.

Çin’de ilk AIDS vakası 1985 tarihinde rapor edilmiştir[5]. 2014 yılı sonuna kadar ise 510,000 birey HIV/AIDS (296,000 HIV taşıyıcısı ve 205,000 AIDS hastası) hastası olarak raporlanmış ve 159,000 insanın da yine bu hastalıktan kaynaklı yaşamını yitirdiği ifade edilmiştir[6]. En yüksek HIV enfeksiyon oranı Henan eyaletinde kan/plazma bağışçıları veya kaçak kan satanlar arasında; Güney Batı ve Kuzeybatı Çin (Uygur Özerk Bölgesi) gibi bölgelerde ise damar içi uyuşturucu madde bağımlılarından[7] kaynaklı olduğu görülmektedir. Bu tarz uyuşturucu kullanıcılar arasında HIV’in ilk kez ortaya çıkması 1989 yılında Çin’in Güneybatısındaki Yunnan eyaletinin Ruili bölgesinde gerçekleşmiştir. Daha sonraki yıllarda yapılan sağlık taramalarında Yunnan, Uygur Özerk Bölgesi, Guangşi Zhuang Özerk Bölgesi, Guangdong, Siçuan ve Hunan ile Guizhou gibi eyalet ve özerk bölgelerde ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar kitlesinin yaygın olduğu ve gruplar arasından azımsanmayacak oranda HIV salgını olduğu anlaşılmıştır. Bu yedi eyalet ve özerk bölgedeki HİV’lilerin %90’i ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar kitlesi içinden olduğu, ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar arasında HIV enfeksiyonlarının yaygın olarak %20 veya daha fazla olduğu bilinmektedir. Örneğin, Uygur Özerk Bölgesindeki Ghulja şehrinde HİV enfeksiyonuna bulaşanların %89'u ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar kitlesi içindendir. 2008 yılında, ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar ülke çapında yeni bildirilen enfeksiyonların %27,9'unu oluşturmuştur[8]. Geçtiğimiz 30 yılda HIV’in bulaşma yolları oransal açıdan farklılık arz etmektedir. Çin hükümetinin tahminlerine göre, 2003 yılı itibariyle temel bulaşma yolları, intravenöz/damardan ilaç kullanımı, kan/plazma bağışı, heteroseksüel ilişkilerden bulaşma ve erkeklerden erkeklere (homoseksüel) cinsel ilişki olarak görülmektedir[9]. İntravenöz ilaç kullanımı ve plazma bağışı günümüze kadar enfeksiyonların kabaca %68'ini oluştururken, cinsel ilişkiler yoluyla oluşan enfeksiyonların oranında artışın ve yükselmenin devam ettiği ve bu eğilimin revaçta olabileceği tahmin edilmektedir(8). Aralık 2008 itibariyle, 82.322 AIDS hastasını içeren 276.335 HIV vakası, vakaların raporlanmasının başlangıcından bu yana kümülatif olarak bildirilmiştir. Bu rakamların %80,5'ini, Yunnan, Henan, Guangşi Zhuang Özerk Bölgesi, Uygur Özerk Bölgesi, Guangdong ve Siçuan bölgelerinde bildirilen vakalar oluşturmaktadır[10]. Bulaşma yolları bakımından erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerin HIV pozitif oranında belirgin bir yükseliş eğilimi görülmekteyken, uyuşturucu kullanıcıları oranı geçmişe nazaran düşmüş ve diğer grupların oranları düşük seviyelerini korumuştur[11]. Çin'in güneyindeki Yunnan eyaletinde 2016 yılının ilk on ayında 9,723 yeni HIV/AIDS vakası resmi birimlerce rapor edilmiştir. Bu vakaların %92,6'sı korunmasız cinsel ilişki ile ilintilidir. Ayrıca 31 Ekim 2016 itibariyle elde edilen resmi veriler, Yunnan’da 93.437 kişinin HIV/AIDS hastası olduğunu göstermiştir[12]. Şinciang Uygur Özerk Bölgesi’nde HIV/AIDS vakası resmi olarak 1995 yılında ilk defa raporlanmıştır[13]. Bundan bir sene ise ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar arasında ciddi derecede HIV/AIDS salgını tespit edilmiştir[14]. HIV/AIDS prevelansının en yüksek olduğu bölge olan Uygur Özerk Bölgesi’nde ise, Ekim 2015 sonuna kadar 38.283 HIV taşıyıcısı ve AIDS hastasının olduğu kaydedilmiştir. Cinsel yolla bulaşma biçimi raporlanan vakaların oranı %62 civarında iken, %28’inin ortak şırınga ile damar içi uyuşturucu kullananlardan olduğu, dolayısıyla bu dönemde Uygur Özerk Bölgesindeki HIV/AIDS yayılmasında ana sebebin artık cinsel yollardan bulaşma tarzında olduğu görülmüştür[15].  Aynı bölgede anneden çocuğa geçen ilk vakanın raporlandığı 1996 yılından sonra aynı bulaşma sebepli çocuk HIV enfeksiyonu 2004’te %1 dolayında veya bazı bölgelerde %5,3 olarak gözlemlenmiştir[16]. 

Yukarıda verilen genel bilgiler ve istatistiki veriler HIV/AIDS probleminin Çin’in temel halk sağlığı sorunlarından bir tanesi olduğunu göstermektedir. Bu çalışmanın amacı ise Çin’de som 30 yılda giderek yayılmakta olan HIV/AIDS salgının yayılma değişikliklerini incelemektir.

Araştırmanın Yöntemi

Bu araştırmada kullanılan veriler resmî yayınlamış olan makalelerden, Birleşmiş Milletler AIDS programı (UNAIDS), Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Çin Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerinin (CDC) raporlarından ve Çin’deki HIV/AIDS ile ilgili resmi haberlerden alınmıştır. Yani işbu araştırmada kullanılan veriler ikincil kaynaklardan edinilmiştir. Literatür taraması Google Scholar, PubMed, WHO, UNAIDS raporları, Çin Sağlık Bakanlığı ve Çin CDC raporları ile resmi haber sitelerinde yapılmıştır. Bu kaynaklardan taranan araştırmalar 1985-2016 yılları arasında yayınlanan Çince ve İngilizce yazılmış ilgili tüm yayınlar/raporlar/haberleri kapsamaktadır. Araştırma 1 Kasım 2016’dan 26 Şubat 2017’ye kadar “HIV/AIDS in China”; “Epidemiology of HIV/AIDS”; “Statistics of HIV/AIDS”; “Facts of HIV/AIDS”; “Transmissions HIV”; “Prevalence of HIV/AIDS” ya da “İncidence of HIV/AIDS” kelimelerinin çeşitli kombinasyonları kullanılarak yürütülmüştür. Çalışmaya Çin popülasyonunda HIV/AIDS yeni vaka ve yayılmasını, AIDS’e bağlı ölümleri ve HIV’in insanlar arası bulaşma yollarını içeren nicel ve orijinal makaleler dâhil edilmiş; HIV/AIDS yeni vaka ve yayılması ile ilgili olmayan vaka raporları, resmi olmayan veriler ya da haberler ve nicel olmayan veriler dâhil edilmemiştir.

Araştırma Evreni

Çalışma yalnızca Doğu Asya’da bulunan ve resmi adı Çin Halk Cumhuriyeti olarak isimlendirilen ülke baz alınarak yürütülmüştür. Çin Halk Cumhuriyeti 2013 yılı verilerine göre 1 milyar 357 milyon nüfusu ile dünyanın en kalabalık ülkesi konumundadır[17].   Ülke Çin Komünist Partisi tarafından Çin tarzı sosyalist rejim ile yönetilmekte olup başkenti Pekin’dir. Ayrıca ülke 22 eyalet, beş özerk bölge, dört doğrudan merkeze bağlı metropol ve yüksek muhtar iki bölge (Hong Kong ve Macau) olmak üzere toplam 33 idari bölgeden meydana gelmektedir. Şinciang Uygur Bölgesi ise 1,66 milyon kilometre kare yüz ölçümü ile ülkenin en büyük idari birimi konumundadır.

Verilerin Analizi: İşbu çalışmada çeşitli kaynaklardan derlenmiş verilerin tamamı analiz için Excell programı kullanılmıştır. Ardından HIV/AIDS prevelansı, HIV/AIDS insidansı, AIDS’e bağlı ölümler ve HIV’in bulaşma yolları şeklinde gruplandırılmıştır. Analiz edilirken Çin’in farklı bölgelerindeki durum göz önünde bulundurulmuş ve HIV/AIDS oranının yüksek olduğu eyaletler ve azınlık özerk bölgeleri üzerine odaklanılmıştır.

Sonuçlar ve Tartışma

HIV/AIDS Prevalansı

Çin’de HIV/AIDS salgınının geçmişine bakıldığında genel olarak üç aşamadan geçtiği görülmektedir. Bu üç aşama şu şekilde genellenebilir: Başlangıç aşaması (1985-1988); Yayılma Aşaması (1989-1994) ve Genişleme Aşaması (1995-Günümüz). Çin yönetimi ve yerel kaynaklardan HIV/AIDS salgınının son yıllarda daha ciddi bir sorun haline gelmeye başladığı anlaşılmaktadır[18]. Çin’in resmi yetkilileri tarafından hazırlanan HIV/AIDS vaka raporlarına göre, 1985 yılından bu yana HIV/AIDS vakalarının sayısı sürekli artış içindedir ve neredeyse Çin’in 31 eyaletine (özerk bölgeler ve merkeze doğrudan bağlı metropoller dâhil) yayılmıştır. Yukarıda belirtilen başlangıç aşama olan 1985-1988 yılları arasında, toplam 22 HIV vakası ve 3 AIDS vakası bildirilmiştir; Yayılma aşaması olan 1989-1994 yılları arasında 1752 HIV vakası ve 62 AIDS vakası bildirilmiştir. HIV/AIDS vakalarının sayısı ve oranındaki artışın 1995'den itibaren şiddetli bir şekilde arttığı gözlenmektedir. Bu durumu en iyi şekilde anlatan verilerle ilişkin grafik aşağıda verilmiştir.

Grafik 1 Çin Halk Cumhuriyeti’nde HIV\AIDS vaka sayıları

Kaynak: Çin Sağlık Bakanlığı, Yıllık Çin CDC HIV/AIDS Vaka Raporları

Grafik 1’den de anlaşılacağı üzere Çin’de HİV/AIDS oranının 2000’lı yıllardan sonra dikey artışa geçildiği görülmektedir. Resmi raporlara göre Çin’de 2003, 2005, 2007 ve 2009 yılları sonunda tahmin edilen HIV/AIDS ile yaşayan insan sayısı 0,84, 0,64, 0,70 ve 0,74 milyon civarındadır. Genel HIV prevelansı ise %0,05-0,06 olarak belirtilmiştir. Yeni HIV vakalarının sayısı ise 2005 yılında 70.000 iken bu rakam 2007’de 50.000; 2009’da da 48.000 dolaylarına düşmüştür[19].

AIDS’e Bağlı Ölümler: 2010 yılı sonuna kadar Çin’in 31 ilinde AIDS’e bağlı ölüm vakaları rapor edilmiştir. Özellikle, Çin’in Güneybatısı ve Kuzeybatısında bulunan azınlık milliyetlerin yoğun olarak yaşadıkları Yunnan, Guangxi, Henan, Şiçuan, Guangdong ve Uygur Özerk Bölgesinde raporlanan kümülatif ölüm vakaları ile birlikte kümülatif olarak raporlanmış HIV/AIDS vakalarının sayısının yüksekliği en dikkat çekici olmuştur. Çünkü bu bölgeler Çin’deki HIV/AIDS vakaları bakımından ilk sıralardaki altı eyalet veya özerk bölgelerdir. Ölüm vakaları ile ilgili olarak resmi rakamların verdiği bilgilerde ölüm oranının en yüksek olduğu ilk beş eyalet ise Şanşi, Hubei, Henan, Hebei ve Anhui’dur. Pekin, Şanghay, Tianjin ve Zhejiang gibi yerlerde ise AIDS’e bağlı ölümlerin oranı bahsi geçen yerlere nazaran çok düşük seviyededir. Bu durum aşağıdaki Tablo 1’e detaylı olark verilmiştir. Yani tablodaki yerleşim yerleri sütununda siyah renkte verilen bölgeler  HİV/AIDS salgının en yüksek bölgelerdir. Bu bölgelerin genellikle ülkenin sınır eyalet veya özerk bölgeler olması, nüfusunun mutlak çoğunluğunun gayri Çinli olması dikkat çekicidir.

Burada karşımıza çok farklı bir soru çıkabilir, yani HİV/AIDS salgının en yüksek olduğu bölgelerde ölüm oranı ile ilgili verilerin düşük oluşu veya sorgulanır nitelikte olması durumudur. Bu durumun cevabi aslında Çin’e özgü idari ve politik gerçeklerden kaynaklanmakta olduğu düşünülebilir. Özellikle Uygur Özerk Bölgesi gibi bölgelerdeki kaynaklar ve tutulan raporlar ciddi şekilde sorgulanmaya mecburdur. Bu bölgede bazı AIDS hastalarının bilgileri yetkili ve ilgili birimlerce gizli tutulmakta ya da CDC birimleri bazı HİV salgını yaygın olan il ve ilçelerde henüz sağlık taraması yapmamıştır. Buna karşılık yukarıda bahsi geçen Han Çinlilerin yoğun olarak yaşadıkları Şanşi, Hubei, Henan, Hebei ve Anhui gibi eyaletlerde veya Pekin, Şanghai gibi metropollerde sağlık taraması ve diğer hassasiyetler üst düzeydedir.

Çin’de Ekim 2015 sonuna kadar HIV/AIDS (PLWHA) ile yaşayan insanların sayısı 177 bin ölüm vakası ile birlikte toplamda 575,000’e ulaşmıştır[20]. Ancak son yıllarda uluslararası yardımlar ve müdahalenin ilgili bölgelerde aktif olarak bulunması ve yüksek etkili antiretroviral tedavinin (HAART) yaygınlaşması binlerce ölümün önüne geçilmeye başlanmış ve bu durum HİV/AIDS hastaları açısından bir umut kaynağı olmuştur[21]. 2011 yılının sonu itibariyle ise yaklaşık 10,000 Çinli bu tedavi imkânlarından yararlanmaya başlamıştır[22].

Tablo 1: Kümülatif Olarak Bildirilen Vakaların Yerleşim Yerlerine Göre İstatistikleri Ve HAART’lı AIDS’e Bağlı Ölümler

Kaynak: Çin’de HIV’li Hastalarda AIDS’e Bağlı Ölümlerde Risk Faktörleri Ve Insidansı: Kesitsel Araştırma (23)

HIV’in Bulaşma Yolları: Çin’de HIV salgının bulaşma yolları durumu incelendiğinde eyaletler veya bölgeler arasında farlılık göstermektedir. Yani bulaşma yolları genellikle ticari nitelikli kan satışılar, ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullanma, heteroseksüel veya homoseksüel cinsel ilişkiler ve anneden çocuğa bulaşma şeklinde özetlenebilir. 1985'ten 2006'ya kadar olan süreçte HIV bulaşması oranı bakımından ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullanma ve eski kan/plazma vericileri[23] arasında özellikle yüksekti[24]. Ancak son yıllarda heteroseksüel cinsel ilişki yoluyla bulaşma oranının giderek yaygınlık kazandığı hatta bu yolla bulaşmanın daha baskın konuma geçtiği rapor edilmiştir. Heteroseksüel cinsel ilişki yoluyla HIV bulaşma oranı 2006 yılında %30.6 iken 2014’te %66.4 seviyelerine yükselmiştir (25). Heteroseksüel ilişki neticesinde bulaşmış ve HIV ile yaşayan bireylerin oranı 2006’da %30.6 iken 2014’te %66.4’e yükselmiştir[25]. Ayrıca salgın yüksek risk grubundan genel popülasyona doğru hızlı bir şekilde yayılmaktadır. Örnek olarak verilmesi gerekirse Hayes ve Qarluq tarafından yapılan bir araştırmaya göre[26] Şinciang Uygur Özerk Bölgesinde gitgide yaygınlaşan seks işçileri ve bunların faaliyet gösterdiği alanlar örneğin kuaför, masaj salonlarında gerçekleşen çeşitli cinsel aktiviteler yoluyla HİV’in bulaştığı ortaya çıkmıştır. Özellikle ilgililerin Çinli seks işçileri arasında gerçekleştirmiş oldukları HİV/AIDS konusundaki bilgilendirme, bulaşıcı hastalıklardan korunma yöntemleriyle ilgili çalışmalar ve periyodik sağlık kontrollerinin Uygur seks işçileri arasında etkin ve yaygın bir şekilde yapmadığı ortaya çıkmıştır. Bu tarz bulgular, bölgede yaygınlaşan HİV salgının daha önceki ortak şırınga kullanımı kanalıyla bulaşma yerini cinsel yollardan bulaşmanın almaya başladığını göstermektedir.  

            HIV vakaları eyaletlere bağlı CDC ve sağlık birimlerince de rapor edilmektedir. 1989 yılında Yunnan’da ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullanma arasında ilk HIV vakasını bildirmiştir. Ayrıca 1995 yılında Siçuan, Şinciang Uygur Özerk Bölgesinin çeşitli idare kademeleri ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullanma kullananlar arasında HIV vakalarını tespit ederek resmi raporlarında belirtmişlerdir. 2002 yılının sonuna doğru Çin’deki 31 eyalet ve özerk bölgelerin tamamında HIV vakalarının mevcutluğu resmi olarak bildirilmiştir. Bu rapor ve resmi bilgilere öre HİV salgınının bazı eyalet veya bölgelerde genellikle ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullanımı yoluyla yayıldığı ortaya konmuştur. Koruyucu gözetim ve epidemiyolojik araştırmalardan elde edilen verilere göre, Yunnan, Uygur Özerk Bölgesi, Guangşi Zhuang Özerk Bölgesi, Guangdong, Siçuan, Hunan, Guizhou, Jiangşi ve Pekin sıralanan 9 büyük yerleşim bölgelerinde HIV prevelansı oranının ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar arasında %5'i aştığı raporlanmıştır. 2001 yılında ise 24 gözetim alanının 5’inde HIV prevelansı %10’un üstündeydi. Başka bir araştırmaya göre ise Siçuan, Guangşi, Guizhou'nun bazı bölgelerinde ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar arasında HIV prevalansı sırasıyla %50, %43 ve %34'e ulaşmıştır. Yunnan ve Şinciang Uygur bölgesinin bazı bölgelerinde ise ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar arasındaki HIV prevelansının %80 dolayında olduğu resmi makamlarca rapor edilmiştir[27].

 Son 30 yıl boyunca HIV bulaşma yolları sürekli olarak değişiklik göstermiştir. Bu eğilim genel olarak bakıldığında başlangıçtaki kan bağışı veya ticareti ile bulaşma ve ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullanma yoluyla bulaşmadan tedricen cinsel ilişkilerden bulaşma ağırlık olmak üzere anneden çocuğa geçme şeklinde gelişmektedir. Anneden çocuğa bulaşma durumu yeni olmakla birlikte önemli oran teşkil etmekte olduğu dikkatlerden kaçmamalıdır.

Grafik 2’ye baktığımızda Cinsel yollardan bulaşma oranının 2006 yılında %33,1 iken, bu oranın 2014 yılında %92,2’ye yükselmiş olduğu görülmektedir. Ayrıca, homoseksüel birlikteliklerde bu oran 2006 yılı itibari ile %2,5 iken, 2014 yılı verilerine göre %25,8’e yükselmiştir.

Anneden çocuğa bulaşma açısından ilk vakanın raporlandığı 1995 yılından beri bu bulaşma yolundaki oranlarda yıldan yıla bir artış gözlenmektedir. Örneğin, Yunnan ve Şinciang Uygur Özerk Bölgesinde bu vakalar ile ilgili raporlarda verilen bilgilere göre 1997 yılında %0,1 olan anneden çocuğa bulaşma oranı 2002 yılında %0.4’e yükselmiştir, hamile kadınlar arasında HIV prevelansı bu bölgelerde sırasıyla %1.3 ve %1.2’ye ulaşmış gözükmektedir[28].

Grafik 2 1985-2014 Yılları Arası Yeni Tanı Konulmuş HIV/AIDS Vakalarının Bulaşma Yolları

Ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullananlar arasındaki HİV oranı 1985-2005 yılları arasında %44.2 dolayında iken, bu oran 2014 yılında %6’ya kadar düştüğü görülmektedir. Buna paralel olarak kan bağışçıları veya kan ticaretçileri kaynaklı HİV bulaşmasında da keskin bir düşüş yaşandığı göze çarpmaktadır. Bu durum aslın 2005 yılından sonra alınan tedbirler ve çeşitli uluslararası STK’ların bölgeden aktif bulunması gibi nedenlerle yakından ilişkilidir. Örneğin Uygur Özerk Bölgesinde HİV/AIDS sorunu ile saha çalışması yapan Qarluq tarafından Uygur Özerk Böölgesi resmi yetkililerinden elde ettiği bilgiler de bu durumu teyit etmektedir. Buna göre[29] , Şinciang Uygur Özerk Bölgesi AIDS’den Korunma Komisyonu Başkan Yardımcısı Cür’et Kerim şu bilgileri aktarmıştır: “Şinciang’da şu an farklı yerel birimlerde toplam 81 profesyonel AIDS’den korunma ve tedavi merkezleri vardır. 422 adet gönüllü test kliniği, 25 mahalle ayaküstü ilaç tedavi merkezi, 138 sabit şırınga değişim merkezi, 3 mobil şırınga değişim aracı hedef kitleye hizmet vermektedir. Bu teknik ve destek hizmetleri HİV salgının ortak şırınga kullanımı yoluyla yaygınlaşmasını önemli ölçüde azaltmıştır”.  Fakat Çin’de Uygur Özerk bölgesi gibi etnik tansiyonun yüksek olduğu bir bölgede resmi makamların verdikleri demeçler veya bilgilere akademik manada hassasiyetle yaklaşılması, verilerin sorgulanması gerekebilir.

Sonuç

Görüldüğü gibi Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki en önemli halk sağlığı sorunlarından bir ise HIV/AIDS salgınıdır. Kamuya açık ve paylaşılan resmi verilere bakıldığında ülke genelinde HIV salgınının çok yüksek olmadığı ancak bazı eyalet ve otonom bölgelerde yüksek yaygınlıkla devam etmekte olduğu bilinmektedir. Örneğin Şinciang Uygur Özerk bölgesindeki toplam nüfus ülke toplam nüfusundaki oran tahmini olarak %1,6 iken bölgedeki HİV/AIDS’e bulaşanların oranı ise ülke toplamında %12,3 dolayındadır. İşin daha ilginç olanı ise Şinciang Uygur Özerk Bölgesindeki HİV taşıyıcılarının neredeyse %85’i ise Uygur Türkleridir[30]. Bu durum çok milliyeti bölgelerde neden sadece belli milliyette bu tarz öldürücü bulaşıcı hastalıkların yaygın olduğu sorusunu gündeme getirebilecekti. 

Ayrıca, HIV/AIDS ile yaşayan bireylerin sayısının artmaya devam ettiği de söylenebilir. Yunnan, Guangşi, Henan, Şiçuan, Guangdong ve Uygur Özerk Bölgesinde raporlanan kümülatif ölüm vakalarının yanında kümülatif olarak raporlanmış HIV/AIDS vakalarının sayısının yüksekliği bakımından Çin genelinde ilk sıraları hala korumaya devam etmektedir. Fakat Çin resmi makamlarının verdiği bilgiler bu bölgelerdeki ölüm vakalarının diğer Han Çinli bölgelerinden örneğin Pekin, Şanghay, Tianjin ve Zhejiang gibi metropoler ve eyaletlerde daha düşük olmasıdır. İlgili resmi raporlar Şanxi, Hubei, Henan, Hebei, and Anhui gibi Han Çinli bölgelerinde ölüm vakalarının Çin genelinde en yüksek olarak rapor etmiştir. Bu durum alan uzmanlarını konu üzerinde sürekli ve çok boyutlu düşünmeye sevk etmektedir.

HİV salgının bulaşma yolları bakımından bakıldığında geleneksel bulaşma yolları olan ortak şırınga ile uyuşturucu madde kullanımındaki oranın düşüşe geçtiği, heteroseksüel ilişkiler, homoseksüel ilişkiler yoluyla bulaşmanın yaygınlaştığı bilinmektedir. Bir diğer bulaşma yolu ise anadan çocuğa bulaşmadır. Çin’deki mevcut sistem kapsamlı bağımsız araştırmaları olabildiğince sınırlandırmaktadır. Özellikle Uygur bölgesindeki HİV salgınının yayılma hızı endişe verici boyutlardadır.

Kaynaklar

HAYES, Anna ve QARLUQ, Abdureşit, “'Securitising HIV/AIDS in the Xinjiang Uyghur Autonomous Region'”, Australian Journal of International Affairs, 2011/65: 2, ss.203 — 219

China Ministry of Health and UNAIDS. A joint assessment of HIV/AIDS Prevention, treatment and care in China. December 1, 2013.

China’s State Council AIDS Working Committee Office and United Nations Theme Group on HIV/AIDS in China, A Joint Assessment, Dec. 1, 2004: 3-4

China AIDS Response Progress Report. National Health and Family Planning Commission of the People’s Republic of China. May 2015.

Drew Thompson, China Confronts HIV/AIDS, Washington, DC: Population Reference Bureau, 2005.

First report of AIDS. Center disease control and prevention, June 1, 2001 / Vol. 50 / No. 21. https://www.cdc.gov/mmwr/pdf/wk/mm5021.pdf, Erişim: 10.12.2016

GILL B, SONG G. “HIV/AIDS in Xinjiang: A Growing Regional Challenge”, China and Eurasia Forum Quarterly. 2006; 4:35–50.

Hui Zheng et.al. “Incidence and risk factors for AIDS-related mortality in HIV patients in China”, A Cross-Sectional Study. BMC Public Health 2014/14.

Jian L, Ye M, Fu-Jie Z, “HIV Antiretroviral Therapy Mode And The Current Situation İn China”, China J AIDS STD (In Chinese) 2012, 18(10), ss:711–714

MAIMAITI, N. et al. “Knowledge, Attitude and Practice Regarding HIV/AIDS among University Students in Xinjiang”, Global Journal of Health Science 2010.2(2), ss.51–60.

Ministry of Health of China; UNAIDS; WHO. Working Report on China’s AIDS Epidemic Estimate in 2011; Ministry of Health of China: Beijing, China, 2012

Na HE and Roger DETELS. The HIV epidemic in China: history, response, and challenge. Cell Research, 15(11-12):825-832, Nov-Dec 2005.

National Health and Family Planning Commission of the People’s Republic of China. 2014 China AIDS Response Progress Report. http://www.unaids.org/sites/default/files/documents/CHN_narrative_report_2014.pdf, Erişim: 20.12. 2016

Provinces of China. Last updated 2015. http://www.statoids.com/ucn.html, Erişim: 25.12. 2016.

RENWICK, Neil, 2002. “The ‘Nameless Fever’: the HIV/AIDS Pandemic and China’s women”, Third World Quarterly, 23(2): 377-93.

TCT. Top 10 Biggest Provinces in China. http://www.topchinatravel.com/china-guide/top-10-biggest-provinces-in-china.htm, Erişim: 10.12. 2016

UNAIDS. 2002. HIV/AIDS: China's Titanic Peril. http://www.unaids.org/ whatsnew/newadds/AIDSChina2001update.pdf (accessed 26 March 2003), Erişim: 15.12. 2016.

UNAIDS. AIDS in China. Background Information on the Epidemic and the Response. August 2009. http://www.unaids.org.cn, Erişim: 10.12. 2016.

UNADIS. Fact sheet November 2016, HIV Global Statistic. http://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet, Erişim: 10.2. 2017.

Walensky RP, Wood R, Weinstein MC, Martinson NA, Losina E, Fofana MO, Goldie SJ, Divi N, Yazdanpanah Y, Wang B, Paltiel AD, Freedberg KA: “Scaling up antiretroviral therapy in South Africa: the impact of speed on survival”, J Infect Dis 2008, 197(9):1324–1332.

WANG Ning, “The challenge of AIDS epidemiology in China”, In Proceedings of the National Conference on HIV/AIDS, Beijing, China, 19–21 October 2014.

WANG Ning, Lu Wang, Zunyou Wu,Wei Guo, Xinhua Sun, Katharine Poundstone, Yu Wang. “Estimating the number of people living with HIV/AIDS in China: 2003–09”, Int J Epidemiol,  2010 Dec; 39 (Suppl 2): ss.21–28.

WHO, HIV/AIDS facts. 2016. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs360/en/, Erişim: 10.2. 2017.

World Bank. China population 2013. http://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations=CN, Erişim: 10.10. 2016.

Xinhua News. “China has 575,000 people with HIV/AID”, China daily, http://www.chinadaily.com.cn/china/2015-12/01/content_22595361.htm, Erişim: 10.12. 2016.

Xinhua News. Sex causes 92.6 pct new HIV cases in Yunnan.China.org.cn. Xinhua, November 30, 2016. http://china.org.cn/china/2016-11/30/content_39815976.htm, Erişim: 10.12. 2016.

Xinhua News, Xinjiang records over 38,000 people with HIV/AIDS. China.org.cn. November 25, 2015. http://www.china.org.cn/china/201511/25/content_37155412.htm, Erişim: 15.12. 2016.