6 Şubat 2016 Cumartesi günü Kubbealtı Vakfı'nda “Hayat Karşısında Edebiyat” konulu konferansı dinledik. Prof. Dr. Abdullah Uçman’ın konuşmacı olduğu konferans, edebiyatın toplumda ne derece etkili olduğunu görmek açısından epeyce faydalı oldu.
Sözlerine Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Kitap Korkusu” adlı denemesini anlatarak başlayan Uçman, o yılların kitap okuma oranı ile günümüzün kitap okuma oranının pek de farklı olmadığını düşündüğü söyledi. Ardından edebiyat denilince aklımıza gelen “güzel söz” kavramına değinerek Yunus Emre’nin şu sözlerini nakletti: “Söz ola kese savaşı söz ola bitire başı/ Söz ola ağılı aşı bal ile yağ ede bir söz”
Abdullah Uçman, Eflatun’un edebiyatı felsefeye rakip görmesine ve edebiyatın zararlı olduğunu düşünmesine karşılık Aristo'nun “katharsis” kavramından ve Poetika adlı eserinden yola çıkarak roman türünün destan türüne dayandırılmasından bahsetti. Aristo, Poetika’sında tragedyadan ve destandan bahseder. Destan hem manzum olduğu için hem de bir hikâye anlattığı için roman türünün başlangıcı kabul edilmektedir. Edebiyat tarihçileri roman, şiir, destan ve hikâyeyi edebiyatın aslî türleri; gezi yazısı, deneme, mektup gibi diğer türleri ise edebiyatın yan türleri olarak kabul etmiştir.
Peygamberimizin (s.a.v) şiire verdiği öneme değinen Uçman, şu hadis-i şerifi aktardı:“Muhakkak ki Allah’ın arşı altında anahtarları, şairlerin dilleri olan birtakım hazineleri vardır.” Burada söz konusu olan şiirin de günümüzdeki bazı şiirler gibi olmadığını, ilahî kaynaklı şiirler olduğunu ekledi.
Örnekler üzerinden şiirin kudreti
Uçman, Şinasi, Namık Kemal ve Mizancı Murad’ın edebiyat hakkındaki bazı görüşlerine değindi. Şinasi, edebiyatın edep kökünden geldiği ve edebî eserlerin de bu çerçevede olması gerektiğini savunmuştur. Namık Kemal’e göre edebiyatsız millet dilsiz insana benzemektedir. Mizancı Murad’a göre de edebî eserlerde toplumun örnek alabileceği prototipler olmalıdır.
Bu girizgâhtan sonra edebiyatın olumlu ve olumsuz mânada nelere sebep olduğunu bazı anekdotlar üzerinden aktardı: Ahmet Paşa’nın idama mahkûm edilmesine rağmen “kerem” redifli bir kaside yazması üzerine ölüm cezasından kurtulması, o dönemlerde şiirin ne derece kudreti olduğunu göstermektedir.
Şiir her zaman şairi cezadan kurtarmamış, bazen vefatına da sebep olmuştur. Tıpkı Figânî’nin idam edilmesinde olduğu gibi. Pargalı İbrahim Paşa, Mohaç muharebesinden dönerken yanında heykel getirir, sarayına diktirir. Döneminde bir çok eleştiri alan bu uygulamayı Figâni de şu beytiyle eleştirir: “Dü İbrāhīm āmed be-deyr-i cihān/ Yeki büt-şiken ü yeki büt-nişān” Eleştirir eleştirmesine de hayatından da olur Trabzonlu şair.
Yine meşhur şair Nefi’nin Bayram Paşa için yazdığı hicviye sonucu öldürülmesi, sivri dilli edebiyatçıların durumunu gözler önüne sermektedir. Namık Kemal de meşhur piyesi Vatan yahut Silistre sebebiyle Magosa’ya sürülmüştür.
Uçman, Turan Oflazoğlu’nun 70’lerde sergilenen “IV. Murad” oyunu esnasında binada yangın çıkması üzerine Topkapı Sarayı’ndan getirtilen birçok tarihî eşyanın yok olmasından sonra Murad isminin yaygınlaşmasını da edebiyatın hayata etkilerine örnek olarak verdi.
Edebiyat hayatımızı güzelleştirir
Bazı edebî eserlerin yazıldığı dönemde büyük etki uyandırdığı ve kahramanlarının isimlerinin yeni doğan çocuklara verildiğini de ekledi. Mai ve Siyah’ın yazıldığı dönemde Ahmet Cemil isminin yaygınlaşması bu durumun en güzel örneklerinden biri olsa gerek.
Devamı için: http://www.dunyabizim.com/Manset/23112/tarihten-orneklerle-siirin-ve-edebiyatin-kudreti.html
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.