Koyağa İnmeden Dereye Girmek

"Koyak" kelimesi, eski Türkçede de günümüzde de "vâdi" mânâsında kullanılan bir kelime...

TDK tarafından hazırlanmış çok faydalı bir eser olan "Tarama Sözlüğü" bu kelimeye örnek olarak meselâ Karacaoğlan'dan şu mısrâları almış:

"Yârimi yitirdim, yanar ararım

Gümanım var koyağında kaşında"

Bu kelime Türkçede mevcut iken TDK 1935'in Cep Kılavuzlarında "koyak" kelimesine yer vermemiş.
Bırakın "vâdi" kelimesini, herhangi bir kelimenin Türkçe karşılığı olarak bile orada "koyak" diye bir söz yok...
"Koyaç, koyra, koymaca" gibi kendi mâmulleri var; gelgelelim halkın malı olan "koyak" yok.
(Buna öz Türkçecilik deniyor, bu memlekette...) 
Halkın "koyak"ını bilmeyen -yâhut beğenmeyen- TDK bu Cep Kılavuzlarında "vâdi" kelimesine Türkçe karşılık olarak "oysu" diye bir sözü uygun görmüş ve öne sürmüş. 
***

1941'in "Türkçe Terimler Cep Kılavuzu"nda ise TDK -altı sene önce ileri sürdüğü- "oysu"yu geri çekmiş, bir yerlerde ekmiş. 
Peki, halkın "koyak"ını mı keşfetmiş sonunda, acabâ? 
Ne gezer...

"Dereyi geçerken at değiştirilmez." dememiş ve "derey"i çıkarmış bu sefer. 
Önce "oysu" idi, şimdi "derey" oldu.

"Derey"i doğurup sâhiplenen TDK "koyak" kelimesini oraya da hiç almamış.

TDK bu "derey" kelimesini 1941'in "Türkçe Terimler Cep Kılavuzu"ndan 1963'ün "Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu"na kadar terk etmemiş.

Yâni "Dereyi geçerken at değiştirilmez." sözüne sâdık kalmış bu kez.

Öyle ki bugünkü TDK sitesinde bile "derey"i görmek mümkün.

Fakat "derey" kelimesi bugün artık "Güncel Türkçe Sözlük"te görünmüyor. 

Sonunda "vâdi"nin karşısına TDK "koyak" kelimesini çıkarmış... 

***

Şimdi bu "koyak" vâdisinde söz söylerken aşağıdaki ihtimallerden hangisi üstünde durmayalım?

A) TDK o zamanlar "koyak" gibi bir Türkçe kelimenin bulunduğunu bilmiyormuş, meselâ Karacaoğlan'ı falan okumamış, demek ki. Bildiklerini ve okuduklarını unutmuş da olabilir, kim bilir...

B) TDK "koyak" gibi bir Türkçe kelimenin bulunduğunu bilse dahi kendi çıkardığı kelimelerin ondan daha çok Türkçe olduğunu sanmıştır, hattâ buna inanmıştır.

C) TDK "koyak" kelimesinin Türkçe olduğunu biliyordu; lâkin o yıllarda bu "koyak" kelimesini şalvarlı köylü gibi görüyordu, gözü tutmadı. "Boş ver, kalsın!" dedi. Yeni Türkçe bir kelime "şehirli" olmalıydı.

D) TDK 1930'larda ve 1940'larda "koyak" kelimesini aslında biliyordu; fakat ilk hamlelerinde "vâdi"yi önce piyonlarla yenmeyi düşündü, onlar işe yaramayınca "koyak" şâhını sahaya sürdü.

E) TDK aslında doğrusunu yapacaktı; ama işe birtakım gizli güçler karışıyordu, bunlar TDK'yı yoldan çıkarıyordu... 
Birkaç ihtimal daha var; ama beşi aşmayalım, bu vâdiden taşmayalım.