TDK'den Bir Düzine Hata-31

Güncel Türkçe Sözlük ve Büyük Türkçe Sözlük’te İmla ve Noktalama Hataları

TDK’nin İnternet sitesinden sunduğu Güncel Türkçe Sözlük ve Büyük Türkçe Sözlük’te “işve” kelimesi için Yahya Kemal Beyatlı’nın Endülüs’te Raks şiirinde geçen iki mısra şu imla ile nakledilmiş:

“Yelpaze çevrilir gibi birden dönüşleri, işveyle devriliş, saçılış, örtünüşleri...”

İki mısra tek mısra hâline gelmiş; hatta şiir olmaktan çıkıp bir nesir cümlesi olmuş.

Oysa TDK Yazım Kılavuzu’na göre mısralar yan yana yazıldığında aralarına eğik çizgi ( / ) işareti konmalıdır ve yukarıdaki örnek şöyle olmalıdır:

“Yelpaze çevrilir gibi birden dönüşleri, / İşveyle devriliş, saçılış, örtünüşleri...”

Bu iki mısra arasına eğik çizgi koymamış olan TDK ikinci mısranın ilk kelimesi olan “işve”yi de küçük harfle başlatmış ve her iki lügatte – tabii ki – birer yanlışa daha imza atmıştır.

TDK “örtünüş” kelimesine de aynı beyti örnek vermiş ve bu hataların hepsini orada da tekrarlamıştır.

***

Güncel Türkçe Sözlük ve Büyük Türkçe Sözlük’te Yersiz ve İsabetsiz Örnek

Adı geçen lügatler “başkaldırma” kelimesi için Halide Edip Adıvar’a ait şu cümleyi örnek olarak vermiş:

“Tartışma, insanların ızdırap ve acıya karşı duydukları başkaldırıya dayanıyordu.”

Burada iki ayrı hata var:

1. Örnek cümlede “başkaldırma” değil “başkaldırı” kelimesi geçiyor. Yani bu cümle “başkaldırma” maddesinde değil “başkaldırı” maddesinde yer almalıydı.

2. Aslında böyle bir cümleye TDK’nin hiçbir lügatinde örnek diye yer verilmemeli. Çünkü orijinal değil, Halide Edip Adıvar’ın “tartışma” kelimesini kullandığını hiç sanmıyorum,“başkaldırı” demediğinden ise eminim.

TDK’liler lügatlerindeki maddelere harala gürele örnek bulmaya çalışırken yanlış kitaplara da müracaat ediyorlar ve orijinal olmayan kitaplardan bula bula böyle isabetsiz cümleler buluyorlar...

***

Güncel Türkçe Sözlük ve Büyük Türkçe Sözlük’te İsabetsiz Örnek ve Noktalama Hatası

Yine Halide Edip Adıvar’dan, yukarıdakine benzer bir örnek cümle...

TDK “bulmak” kelimesi için de bula bula yine orijinal olmayan (yani değeri düşük) bir cümle bulmuş.

Evet, yukarıda ismi geçen iki lügatte “bulmak” kelimesine örnek olmak üzere – güya – Halide Edip Adıvar’ın yazdığı cümle şu:

“Kafam her an bir konu bulmak için binbir çeşit şeye müracaat ediyor.”

Halide Edip Adıvar’ın “konu” diye bir kelime kullandığını da hiç zannetmiyorum.

***
Aynı lügatlerde aynı kelimenin (bulmak) “sağlamak, temin etmek” manası için örnek olarak Sait Faik Abasıyanık’tan bir cümle şöyle nakledilmiş:

“Sen otur ye, ben yatarken, kendim bir şeyler bulur, yerim.”

Kendi Yazım Kılavuzu’nda bir yandan “Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra virgül konmaz...” diyen TDK bir yandan da bu kaideyi sık sık ihlal ediyor. Nitekim yukarıdaki cümlede geçen ve zarf-fiil eklerinden birini (-ken) almış olan “yatarken” kelimesinden sonra virgül (,) kullanmış...

Bir Tahmin

TDK, virgülün kullanılacağı yerleri yine değiştirecek ve bilhassa “Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra virgül konmaz...” maddesini muhtemelen ya iptal edecek veya şarta bağlayacaktır...