“Türkiye’nin İslâmcı Düşünürleri” kitabı çıktı

Yayınladıklarında edebiyat ve düşünce dünyasında büyük ilgi gören  “İmparatorluk’tan Ulus Devlet’e İslâmcılık”, “Türkiye’nin Ruhu İslâm” ve  Anadolu’da İslâm Ruhu” kitaplarının müellifi  Ercan Yıldırım şimdi de son yılların tartışma konularından biri olan Türkiye’de İslâmcılığın seyrine etki yapan İslâmcı düşünürleri üzerine önemli bir esere imza attı.

İslamcılığın düşünsel tartışmalarında yer alan şahsiyetlerin “hal”lerini anlamayı kolaylaştıracak siyasal ve kültürel tavırları, etkileri ve eserleri üzerinden değerlendiren Yıldırım, bunu kronolojik bir sırayla sayfalarına taşımış.

Türkiye Yazarlar Birliği kurucu ve şeref Başkanı, günümüzün önemli mütefekkirlerinden biri olan D. Mehmet Doğan’ın da aralarında bulunduğu yirmi fikir insanın arasında; Said Halim Paşa, Hüseyin Kâzım Kadri, Mehmet Âkif, Nurettin Topçu, Sezai Karakoç ve Necip Fazıl Kısakürek isimler bulunuyor.

Yazar Ercan Yıldırım eserin ön sözünde şu ifadelere yer veriyor:

“Türkiye’nin İslâmcı Düşünürleri’ndeki 20 isim çok bileşenli hassasiyetlerin neticesinde belirlendi. Elbette İslamcı düşünürler yirmi kişiden fazla. Sağda solda İslamcı diye tesmiye edilenlerin çoğu kapsayıcılığı, bütünlüğü, derinliği ve safiyeti taşımadığı, felsefe gibi sadece bir konuda eserler verdiği için bu kitapta yer bulmamıştır; aynen Cumhuriyet döneminde Kemalistlerden daha Kemalist görüşler kaleme alan Mehmet Ali Aynî gibi.

Buradaki düşünürler öncelikle kendi dönemlerinin prototipi mesabesindedir. Değişen zamanın ruhuna, dünya ve ülke konjonktürüne göre öncü vasıflarıyla belirginleşen bu mütefekkirler kendilerine has üslupları, vurguları, temas ettikleri konularla temayüz eden kişilerden oluşuyor. Kendi geleneğini kritik edip ciddi içerik katkılarıyla bunu sürdürenler, yeni teklifler getirenler, öncüler bu kitapta kendine yer buluyor.

Türkiye’nin İslâmcı Düşünürleri İslâmcılığın İmparatorluk merkezli vasfını ispatlarken, İslam aleminin başka yerlerinden gelen fikirlerin İslam düşüncesini yenilemeye, inşa süreci başlatmaya kifayet etmeyecek tarzda lokal ve yerel kaldığını belirginleştirir.”

Yıldırım, D. Mehmet Doğan’ı anlatırken o’nun TYB kurucu Genel Başkanlığından Kemalizm eleştirisine, sözlükçülüğünden “yalan tarihle” mücadelesine kadar bir çok yönünü araştırmış, önemli ve değerli analizler yapmış.

İşte o değerlendirmelerden bazı bölümler:

“Kemalistlerin Cumhuriyet’i Türk tarihinden İslam-Malazgirt-Selçuklu-Osmanlı köklerinden ayrıştırma çabasına, yanlış tarih algısına, dil devrimine, eğitim müfredatına, kültürel Batıcılığa dair yazılar yazar Mehmet Doğan. Tabi bunun yanında Kemalistlerin icraatlarının İngiliz etkisinde, Türkiye’nin menfaatlerinin dışında kimi zaman uydurma kimi zaman saptırma saikiyle yapıldığını ispatlamaya gayret eder.”

“İslami kesimdeki “gerçek tarihçilik” Lozan, Abdülhamit ve Vahdettin’in hain olmadığı, Kemalistlerin yetersizlikleri, gizli ajandaları bulunduğu, İslam’ı engellemek kaydıyla iktidarda kaldıkları eğilimlerini düzeltmeye yöneliktir. Doğan buna ek biçimde inkılapların ötesinde devlet kavramı, İmparatorluktan Ulus Devlete geçiş, Mustafa Kemal’in kültleştirilmesine, saltanat yerilirken onun tek adamlık göstergelerine ve buna karşı kayıtsızlığa, tek sesliliğe, kurucu kadronun liyakat ve ehliyetten yoksunluğuna, böylece Mustafa Kemal’in istediklerinin hemen yerine getirildiğine, iki cihan savaşı arasında Almanya, İtalya, hatta Rusya’daki faşist yönetimler uyarınca milli ve ebedi şeflik kavramının ülkeye taşındığına; ulu, önder kavramlarıyla Anıtkabir kültüne vurgularla yeni yönetimin mahiyetini anlatmaya yönelik kaygıları yazar.”

“Mehmet Doğan durağan bir aydın değil; çok okuyan, çok yönlü okumalar yapan, tarihten sosyolojiye kadar okuduklarını fikriyatına yerleştirebilen bir isim. Sabahattin Selek’ten, Falih Rıfkı’ya, Tarık Zafer Tunaya’ya kadar Kemalistlerden de yabancılardan da faideli kaynaklara atıfta bulunarak kitaplarına yerleştirir. Bu derece okuyan bir aydının düşüncelerinde yeni yönelimlerin, tashihlerin olmaması beklenemez.

Eric Jan Zürcher, Bedri Gencer ve Kemal Karpat mesela ona ciddi etkilerde bulunmuştur. Zürcher, Kemalizm meselesinin İttihatçılık boyutuna, Kemalist kadronun çok alt düzey kişilerden oluştuğuna, farklı cemiyetlere, Mustafa Kemal dışındaki mühim isimlere yöneltir.

Karpat’ın orta sınıf eşraf vurgusu, İstiklal Harbi’nde mücadeleyi veren ana omurganın İslamcı, dindar eşraftan oluştuğu, harbi bu kesimlerin organize ve finanse ettiği kanaatleri Doğan’da görülür. İslam ülkelerinin mesela Senusilerin desteği Kemalistlerin inkarcı politikalarına rağmen ciddi bir olgu.”

Türkiye İslâmcılığı, Türkiye’nin İslâmcı düşünürlerinin kimler olduğu ve bu alandaki mücadelelerini, düşünce ve eylemlerini  merak eden, bu konulara ilgi duyan herkesin kütüphanesinde bulunması gereken eser 328 sahifeden oluşuyor.

Kitapta yer alan şahsiyetler:

Ahmet Cevdet Paşa: İslâm Kalarak Çağdaşlaşma Fikrinin Öncüsü, Tunuslu Hayrettin Paşa: Gerçekçi, Kalkınmacı, Pratik Bir Reformist, Ali Suavî: İslâm İdealini Gerçekleştirmek İçin Yaşayan Aktivist, Namık Kemal: İslâm Düşüncesinin Siyâsi İhyâcısı, Said Halim Paşa: İslâmcılığın Modernist Zihnini Kıran Teorisyen, Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi: Türk Ruhu’nu İttihad-ı İslâm’da Arayan Felsefeci, Mustafa Sabri Efendi: Uyumsuz, Uzlaşmaz, İçtihat Kapısını Açık Tutan Gelenekçi, Hüseyin Kâzım Kadri: Gerçek İslâm’ın Peşinde Ayakları Yere Basan Ütopik Burjuva, Babanzâde Ahmet Naim: Kafası Batılı, Kalbi Sahici Bir Müslüman, Ahlâklı Bir İslâmcı, Mehmet Akif: Osmanlı İslâmcılığının Özü, Elmalılı Hamdi Yazır: Yenilenmenin Usûlünü Geliştiren Âlim, Şemseddin Günaltay: İslâmcı Tezlerle Başbakan Olan CHP’li, Ahmet Hamdi Akseki: Mecburiyet-Meşruiyet–Entegrasyon… Yapabildiğini Yapan İslâmcı, Necip Fazıl Kısakürek: Cumhuriyet İslâmcılığının Ruhu, Nurettin Topçu: Konformizme, Teknolojiye Karşı Ahlaklı-Reformist-Aksiyoncu Varoluş, Sezai Karakoç: Mezopotamya Eksenli İslâm Medeniyetinin Dirilişi, Hayrettin Karaman: Laik Düzende Müslümanca Yaşamanın İmkânlarını Arayan Fakih, İsmet Özel: İslâmcıların Savunduğu İslâmcılığa Muhalif İslâmcı, Mehmet Doğan: Kemalizme Tarihle, Dil ve Lûgatla Karşı Çıkan Kültür Adamı ve Ali Bulaç: İslâmcı Kariyerizmin Hezimeti.

Türkiye’nin İslâmcı Düşünürleri / Ercan Yıldırım / Varoluş Yayınları / Yayın Tarihi: 09.10.2023 / Sayfa Sayısı: 328 / ISBN:    9786057196927

                                                                                                            Mahmut Erdemir