Türköne'nin zulüm ve katliamı

Medya Pazarında Defolu Türkçe - 86

(Sol'un cehennemi – 10 Nisan 2012 – ZAMAN)

“Mahkeme Maraş, Çorum, Sivas gibi kitlesel katliamlar yanında bu olayla ilgili MİT'ten bilgi istemişti.”

Türköne’nin bu cümlesinde iki hata var:
1. Maraş, Çorum, Sivas gibi kelimeler “katliam”ın cinsleri filan değil, birer şehir ismidir. İfadenin bu kısmını düzeltmek için “...Maraş, Çorum, Sivas gibi şehirlerde yapılan kitlesel katliamlar...” veya “...Maraş, Çorum, Sivas katliamlarına benzer hadiseler...” demek lazım.

2. “Katliam” kelimesi “toplu olarak katletmek; bir topluluğu (aile, sülale, grup, ahali, kavim…) toptan öldürmek” demektir. Dolayısıyla bu kelimenin önüne “kitlesel, toplu vs.” sıfatlarını getirmeye lüzum yoktur.
“Bunun ne mahzuru var ki?” diye düşünenler olabilir. Birçok mahzurundan yalnızca birini söyleyelim:
Muhatap(dinleyen-okuyan)ların kafası karışabilir: “Kitlesel katliamlar” gibi sözleri okuyan veya duyan kişiler “Demek ki katliam toplu da oluyormuş tek tek de yapılabiliyormuş.” şeklinde düşünebilirler. Bu da yanlış bir bilgiye yol açar.
Tıpkı soğuk buz, sıcak köz, yuvarlak bilye vb. demek gibi.

Uzun lafın kısası, ben olsam cümleyi şöyle kurardım:

“Mahkeme, Maraş, Çorum, Sivas gibi yerlerde yapılan katliamlar yanında bu hadise hakkında da MİT'ten bilgi istemişti.”

“Kitlesel” Ne Demek?

Aslında Türköne’nin “kitlesel” kelimesini günlük dilin malıymış gibi kullanması doğru değil.
Çünkü TDK, Güncel Türkçe Sözlük’te “kitlesel” diye bir kelime almamış (Üstelik Türkçede onun yerine kullanılabilecek “toplu” kelimesi mevcut)...
Bu kelimeyi TDK’nin yalnız Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu’nda bulabiliyoruz. Orada da bu kelimenin İngilizce “aggregate” karşılığı olduğu belirtilmiş.
Oxford’un An Englısh-Turkısh Dıctıonary lügatinde “aggregate” kelimesinin “toplu, bütün, küme; toplanmış, bir araya getirilmiş şey; kütle; (betonda) çakıllı kum, taşkırığı vs.” demek olduğu kayıtlı...
Uzun lafın kısası: TDK’ye göre “kitlesel” kelimesi günlük dilin bir kelimesi değil...
Yalnızca bilgisayar tabiri…
Türköne “kitlesel” yerine “toplu” dese sözü yine uzatmış olur fakat cümle hiçbir şey kaybetmez, TDK’ye de uygun olur.
“Ben TDK’ye uymak zorunda değilim…” diyorsa ben de derim ki:
“Mümtaz'er Bey, “toplu” gibi daha doğru bir Türkçe kelime varken onu tercih etmeyip “kitlesel” uyduruğunu kullandığınızda TDK’ye uymuş olmuyor musunuz?”
Bunu demiş bulundum ama hatamı da fark ettim: 
Mümtaz'er Bey, TDK’ye uymamış, “kitlesel” sözünde onu da geçmiş…

***

(Bu solcular adam olacak mı? – 08 Nisan 2012 – ZAMAN)

“Bu adamlar, 12 Eylül darbecilerini mümkün kılan 2010 referandumunda, ‘hayır’ diye tepinenlerdi.”

Bu cümleye göre 2010 referandumu 12 Eylül darbecilerini mümkün kılmış...

“Darbecileri mümkün kılmak” nasıl bir şey acaba?

“Türköne’yi mümkün kılmak” gibi bir şey olsa gerek...

***

“78'liler adına davaya müdahil olan eski Dev-Genç İstanbul sorumlusuna, kaç Ülkücünün katili olarak cezaevinde uzun yıllar geçirdiğini sorabilirsiniz?”

Mümtaz'er Bey “kaç Ülkücünün katili olarak cezaevinde uzun yıllar geçirdiğini sorabilirsiniz?” derken bir şey mi soruyor?
Öyleyse ne soruyor? Anlayan beri gelsin...

***

(12 Eylül'ü yargılamak – 05 Nisan 2012 – ZAMAN)

“32 yıl sonra bana zulmedenler yargıç karşısına çıkarken duygularım ve düşüncelerim işte böyle.”

Bu cümlenin kuruluşuna bakarak söyleyin:

Türköne’ye ne zaman zulmedilmiş?

A) 32 yıl sonra
B) 32 yıl önce

Şöyle de sorulabilirdi: Bu cümleye göre “32 yıl sonra” ne olmuş?

A) Türköne’ye zulmedilmiş.
B) Türköne’ye zulmedenler hâkim karşısına çıkmış.

Mümtaz'er Bey’in söylemek istediğini bu cümlesinin dil mantığına göre değil, kendi mantığımızla doğrultalım:

“Bana zulmedenler 32 yıl sonra yargıç karşısına çıkarken duygularım ve düşüncelerim işte böyle.”

Türköne’nin zulüm ve katliamı da işte böyle...