Habib Hürmüzlü’nün Hatıralarından Bir Yaprak

Bugünlerde okumakta olduğum, Habib Hürmüzlü’nün, Kerkük Vakfınca yayınlanan yeni kitabı “تركماني  صحفي  مذكرات”[1] Irak Türkmenlerinin yakın geçmişine ışık tutuyor. Hürmüzlü’nün hatıralarından oluşan kitapta 14 Temmuz (1959) Kerkük Katliamı’nın öncesi ve sonrası, Kardaşlık dergisinin doğuşu ve istila edilişi, 24 Ocak (1970) Kararlarının arka planı ve Türkmenleri ilgilendiren pek çok siyasi ve sosyal meseleye dair yaşanmışlıklar hatıraların büyüteciyle ortaya konuyor. Hürmüzlü sade, akıcı bir Arapçayla ve objektif bir tavırla birçok meseleyi önümüze sererek bizleri Irak Türkmenleri üzerinde bir daha düşünmeye davet ediyor.   

Bu yazıda Hürmüzlü’nün, görevli olduğu Irak Evkaf Bakanlığında yaşadığı ilgi çekici meselelerden bazılarının aktarılmasında köprü vazifesi göreceğim. Eser henüz Türkçeye çevrilmiş olmadığından, hiç olmazsa birkaç sayfasının içeriğinin, Arapça bilmeyen okuyuculara nakledilmesi faydalı olacaktır, ümidindeyim.

Habib Hürmüzlü 1960-1980 yılları arasında Irak Evkaf Bakanlığında çeşitli üst düzey görevler alır. Hukuk Kontrolörlüğü, Hukuk Bölümü Müdürlüğü, Halkla İlişkiler ve İrşat Genel Müdürlüğü ve Müfettişlik bunlardan bazılarıdır. Bu süreçte birçok üst düzey bürokrat ve bakanla yakın mesaide bulunur. Bu arada Türkmen Kardaşlık Ocağı ve Kardaşlık dergisindeki fahri görevlerini de sürdürmektedir. İlk üç yılında Kardaşlık dergisini neredeyse yalnız başına çıkarmıştır. 

Habib Hürmüzlü Evkaf Bakanlığındaki görevi sırasında bazı netameli işlerle de uğraşmak zorunda kalmıştır. Bilhassa Kerkük’ü ilgilendiren konular önüne geldikçe bu şehirle ilgili sorunları müthiş bir soğukkanlılıkla çözmüş ve Irak Türkmenlerine bu kamu vazifesiyle büyük hizmetlerde bulunmuştur. Hürmüzlü kitabının bir bölümünde, yirmi yıllık Evkaf Bakanlığı mesaisi içinde üç farklı sorunu nasıl çözdüğünü anlatıyor. Bunlardan biri Kerkük Musalla Mezarlığını tahripten kurtarmasıdır. Naklettiğine göre, 70’li yıllarda Cumhurbaşkanlığı Özel Kalem Müdürlüğünden Bakanlığa bir yazı gelir. Yazıda Kerkük’teki Musalla Mezarlığının planları ve senetleri istenmektedir. Mezarlık arazisi istimlak edilecek ve Irak’ın diğer bölgelerinden getirilen Araplara mezarlık arazisi üzerinde yeni evler yapılacaktır.

Musalla Mezarlığının Kerküklüler için ne derece önemli olduğunu bilen Hürmüzlü bu hususu Evkaf Divanı Başkanına uygun bir dille anlatarak böyle bir teşebbüsün mezar sahiplerinin tepkisini  çekeceğini; ayrıca orada pek çok değerli din adamının da mezarının bulunduğunu anlatır ve “Acaba Ba’s Partisi, Türkmenlerin kabirlerini ortadan kaldırıp üzerlerine Araplar için ev yaptı denmesine razı olur mu?” diye ekler. Zekice ileri sürülen bu gerekçe Ba’s Partisi yöneticilerince de makul karşılanmış ve projeden vazgeçilmiştir. Belli ki Ba’s Partisi olumsuz bir izlenim vermemek için bu yoldan dönmüştür; ama Habib Hürmüzlü Musalla Mezarlığında yakını yatan bütün Kerküklülerin hayır duasını kazanmıştır.

Onun Evkaf Bakanlığındaki hizmet yıllarına ait naklettiği ikinci olaysa Al Hakim Aile Vakfı ile ilgilidir. Yetmişli yılların sonlarına doğru Saddam Hüseyin artık Irak’ta tek adam konumundadır. Bu süreçte Muhsin Tabtabani Al Hakim, Saddam Hüseyin’le bir ihtilafa düşmüş ve şaibeli bir şekilde ölmüştür. Merhumun ailesinden biri Bakana şahsen müracaat ederek vakıflarına devletçe el konmasının önüne geçmesini ister. Bakan, içinde Saddam Hüseyin’in olduğu bir konuyu gizli tutmaktadır ve Hürmüzlü’den bu hususta kimseye bir şey söylememesini ister. Hürmüzlü kendisine verilen dosyayı iki gün boyunca inceler ve etraflı bir rapor hazırlar. Çok geçmeden Bakan kendisine, meselenin halledildiğini ve üst makamların, kendisinin raporunda sunmuş olduğu hukuki gerekçeleri dikkate aldığını haber verir. Hürmüzlü kurdun ağzından kuzuyu kurtarmıştır.  

Üçüncü olaysa Abdülkadir Geylani Vakfıyla ilgilidir: 1980 yılında Geylani Vakfının hesaplarında usulsüzlükler olduğu duyumu alınır. Bakanlık da Vakfa el koymak için harekete geçer. Bakan Vekili bu hususta Hürmüzlü’den bir rapor hazırlamasını ister. Hürmüzlü ise Abdulkadir Geylani’nin bütün İslam ülkelerinde müritleri ve sevenleri vardır, bu vakfa el konduğu takdirde İslam ülkelerinden pek çok eleştiri geleceğini anlatır. Bakan Vekili bu fikri önemser ve Bakana ileteceğini söyler. Fakat yolsuzluk iddiaları yine de Bakan Vekilinin kafasını karıştırmaktadır. Hürmüzlü bu hususu da müfettişler yollayarak araştırabileceklerini söyleyerek meselenin tatlıya bağlanmasına vesile olur. Abdülkadir Geylani Hazretleri, Hakk’ın divanı kurulduğunda Habib Hürmüzlü’nün şefaatçisi olsun.  

Irak gibi bir ülkede, Saddam Hüseyin gibi bir yöneticinin zulüm çarklarının arasında Allah’ın lütfu ve inayetine mazhar olan Habib Hürmüzlü bir kamu görevlisinin, şartlar ne olursa olsun doğruluktan ve adaletten ayrılmaması gerektiğini bütün mesaisiyle ortaya koymuştur. Irak’ın bugün tutulmuş olduğu mezhepçilik, kavmiyetçilik ve kadrolaşma hastalığından kurtulabilmesi için Habib Hürmüzlü gibi hizmet erlerine ihtiyacı vardır. Habib Hürmüzlü’nün memuriyetteki yüz akı mesaisi Irak’ı yöneten ve Türkmenleri her fırsatta oyun dışında bırakmaya meyilli idarecilere de mükemmel bir ibret numunesidir. Irak devleti tarihinin hiçbir döneminde Türkmenlerden zarar görmemiş; ama buna rağmen Habib Hürmüzlü gibi vatanına bağlı, hakkı gözeten, mesleğinin erbabı vatandaşlarını ülke dışına çıkmaya mecbur bırakmıştır.

Bugün nice Habib Hürmüzlülerin yerlerine gelenler Irak’ın hazinesini soymakla meşguller. Vah Irak’ım vah…